Bagas de agosto

Impresionoume o coidado, a piedade cara ao pequeno durante eses días, en todo Kärnten (Carintia) e nas dez personaxes desta viaxe. Nos teus pais: os cogomelos, as flores, as marmeladas, o xardín, o coidado das comidas. As súas atencións cara a min, que non son “pequeno”, pero podería ser ignorado. En ti: o teu primor na atención aos teus pais, á pequena Katia e o non menos pequeno Hans, no medio dunha sociedade que cada vez máis reclúe os vellos porque son lentos, torpes. O teu oído musical para os nenos, para os acentos e as emocións de cada cal, para a tradución minuciosa do alemán ao español. A atención aos matices da xente, á túa veciña Beate, a min como marciano en Kärnten. Si, definitivamente, creo que che interesa o extraterrestre da terra. Neste sentido, tamén ti es sempre estranxeira, e un pouco relixiosa.

En Markus: os xogos de linguaxe, o seu inglés “minoritario” sen método, os parentescos de palabras, os seus deliciosos American spirit, os seus cafés. En Beate: o interese polos descoñecidos, a súa forma ansiosa de mirar de esguello, os seus nenos (tamén o seu neno-marido, Rudi), a súa relación co misterio do cristianismo, a súa fe noutras vidas que latexan nesta. En Ida: os seus licores e sopiñas, os animais que alimenta no inverno, os seus libros, as anécdotas que conta, os seus recordos de infancia en Diex. En Helga: o seu sorriso, os seus silencios, a súa dozura, a súa genau (exacto). Os seus recordos de madrugadas, medo e escola; a súa infancia tan difícil en KleinWöllmiss, os zapatiños novos que nunca tivo, os animais que gritaban ao morrer; a súa comida vexetariana actual. Finalmente, no outro Hans: os seus dobres sentidos, o seu sorriso burlón, o movemento das súas mans, os seus misterios e a súa repentina seriedade (“que pensas da pornografía?”). E case me esquezo de Rudi: a súa susceptibilidade por mil pequenos detalles, os seus xiros de linguaxe un pouco naïf, a súa habilidade para arranxar toda clase de cacharros… Cinco mulleres e cinco homes, latexando co verán de Carintia. Non está mal para unha pequena obra de teatro, non? O pequeno, ao bordo da ruína, configura a cultura que vin eses días, mesmo no amor por aqueles tractores vellos que se reunían en Eory.

E parte disto é a atención cara á rareza que representa o estranxeiro. Neste caso eu, o que non fala o idioma do lugar, o que non entende, o que está a piques de quedar fóra de xogo. Nunca vos agradecerei bastante o voso esforzo para atraerme, para falar en castelán, por facerme entender e conectarme, pasando dunha lingua a outra. Xa sei que tamén me “utilizades”, xa que o de fóra saca capas distintas das situacións, permite descubrir o descoñecido no familiar. Pero iso non vos quita mérito a ti, a Markus, aos teus pais, a Hans e a Helga. Pola miña banda, o vaivén entre o meu castelán e o voso alemán, coas miñas reflexións silenciosas, duplicou a viaxe, obrigoume a profundar en cada situación e nos xestos da xente. Sempre se dixo que, en certo xeito difícil, é moi significativo non entender o idioma local.

Cavei no sentido do que se dicía baixo as palabras, nos detalles físicos do momento. A contorna deliciosa da taberna en Pribelsdorf, as fiestras decoradas con follas de parra en Primus-Poltz, o ambiente de árbores e celeiros en Klein-Wöllmiss, en Berghausen. E naquel paseo a Gösselsdorf, coa herba peiteada da beira do lago despois do baño. Os afastados espertan o que hai de remoto en nós. E eu devoraba todo iso que saía de vós: as miradas da camareira de Bleiburg, aquel borracho sacado de Velázquez ou de Kaspar-David Friedrich, o mozo tímido de Primus, o home das troitas en Lippitzbach. Tamén Manfred e Elfi, desvariando connosco aquela noite no bar do seu hotel.

Non é estraño que eu volvese esgotado e cambiado de mirar tanto, de escoitar tanto, de vivir tanto. Como perdemos o chan da rutina diaria, nas viaxes bebemos con sede os signos que brotan dos corpos. Lemos doutra maneira os libros, a paisaxe e os seus habitantes. Estamos en suspenso e sentimos e pensamos máis libremente, tamén cunha atención flotante, collendo espectros ao voo. Por exemplo, un mesmo óese dicir cousas que non sabía que sabía: “A relación co relixioso non é patolóxica se un aguanta o silencio, o deserto sen Deus; a relación co sexo non é patolóxica se un aguanta a castidade, unha soidade sen relación; co alcol, se un aguanta a sobriedade de si mesmo, o traballo árido no misterio que é un mesmo; coa comida, se un aguanta a carencia, a secura da fame”.

É un país profundamente conservador, sen dúbida, pero iso é politicamente moi ambiguo. En todo caso, nada seco, nada hostil.

Lembras aquela noite de copas en Eberndorf con Beate e Markus, o domingo que volvemos de Stiria?: “Ti es para ela as orellas do lobo”, dixeches. Deleuze insistía en que é fácil ser antifascista a nivel molar, o difícil é selo a nivel molecular. Pois ben, todo o que vivín en Kärnten é antifascista nese plano persoal, molecular e vital. Bosques, cogomelos, carballos, millo, freixos, Bildstock (cruceiros). E a medicina punta de non facer nada, de non ter plans, de confiar na natureza, en camaradería co clima da herba. Kärnten descansa nas sombras do seu pasado, no musgo dos seus camiños, no ritual belísimo dos seus costumes. É un país profundamente conservador, sen dúbida, pero iso é politicamente moi ambiguo. En todo caso, nada seco, nada hostil. Con esa mestura deliciosa de Norte: as montañas do fondo, o verde dos campos, os bosques, a cultura da madeira, os tellados inclinados, a cultura do traballo, a honestidade, o civismo que permite respectar o dos outros… e que un cemiterio precioso siga aberto de noite. E tamén un Sur moi xermano: a amabilidade da xente, as comidas tan coidadas, as flores nas xanelas, as igrexas coidadas ao modo católico.

A xente de esquerda, parte dos meus amigos (e talvez a “vangarda” literaria austríaca), non entenden nada cando achacan ese conservadurismo a unha hostilidade política a calquera cambio, coma se baixo esa lentitude histórica non puidese existir unha profunda apertura no existencial. Si, un genau convertido en paisaxe, en costume e comunidade terreal, respirando máis acó da historia e de toda cultura. Insisto en que fronte a esa inmensa liberdade da xente de campo, Viena parece penosamente burguesa e anquilosada. Tamén fronte a aqueles dous paseos. No primeiro, por Köcking, Markus, ti e eu atravesando cheiros a cortello, casiñas de madeira, vilas, aldeáns descoñecidos nos soportais, estradas curvas entre campos de xirasol. A luz dos campos, o horizonte montañoso, a leña amontoada, as vidas descoñecidas que deixas nas casas da beira. Ao final, aquela preciosa igrexa en Buschenschank, coas anciás de roupas máis claras que en España rezando o rosario e volvendo a vista atrás. E ao terminar, nun momento de intimidade, a pregunta “Como me ves?”, seguida da túa marabillosa confesión, non buscada por min: quérote tanto que non me atrevo a arriscar de ningún modo a relación.

A xente de esquerda non entenden nada cando achacan ese conservadurismo a unha hostilidade política a calquera cambio, coma se baixo esa lentitude histórica non puidese existir unha profunda apertura no existencial. Si, un ‘genau’ convertido en paisaxe, en costume e comunidade terreal…

No outro paseo, cara a Pribelsdorf a través do bosque de Dobrowa, con cheiro a Eierschwammerln (cogomelos) na beira. Co labirinto infinito de troncos, o ruído rápido de pasos, a silueta xuvenil de Beate, o teu camiñar firme. As dúas, ti e ela, entrelazadas, cómplices, xuntándovos, falando, separándovos, rindo. As mulleres alemás son como flores, dicía a miña avoa. E outra vez os enormes milleirais, as ameixas do camiño. Finalmente, a marabillosa taberna, a xente amable, aquel tipo pendenciero fascinado con vós os dous. A veciña Anita e a súa pequena nena loura, a preciosa igrexa decorada coma se fose en Portugal.

E aquel Bildstock ao lonxe, inmóbil baixo un carballo, no medio do inmenso milleiral. Lembras? Dobrowa con aqueles camiños que saen, perdidos, entrevistos ao cruzar a masa escura de árbores. Camiños perdidos, Holzwege. Cada camiño descoñecido, deixado ao pasar, non seguido, era como unha metáfora de todas as sendas abandonadas nas nosas vidas. Cada vez que imos, Kärnten abre as nosas vidas outra vez en todas as súas posibilidades, presentes e pasadas. Así volvín, aberto, melancólico, un pouco en suspenso. Durante eses dez días sentinme estraño, dividido, feliz, indeciso, fluído, ás veces flotando nun lecer de deuses. O mar de millo ante aquelas xanelas da túa casa, as perspectivas case africanas coas montañas ao fondo, o soño profundísimo das noites, os almorzos na mesa do xardín, as comidas, a conversa cos teus pais.

Despois, as longas conversacións nocturnas a golpe de augardente galego. Falando sobre a misteriosa Helga, sobre a vosa relación, sobre Beate e Rudi, sobre os avatares do día, sobre os teus pais, sobre ti e eu… Hai unha certa honestidade soamente posible a certas horas da noite, non? Hai unha revelación, un encontro que só se produce ao final do día, como coroando o seu cansazo.

Por iso dános medo o insomnio, prolongar a noite, velar de noite?

E ao final, a mellor despedida. Os teus ollos asolagados de bágoas na estación de Klagenfurt, as túas lentes escuras, o teu sorriso un pouco avergoñado. Considérome afortunado polo feito de terche. Teriamos que facer por fin unha viaxe xuntos, sós, dunha vez. Non cres? Aínda que tamén está ben seguir así, manténdonos cómplices entre outra xente, mirándonos baixo o ruído dos outros. Estas cinco mulleres, estes cinco homes. Verán en Blumenreich. Non está mal para unha pequena obra de teatro, non? Talvez non tan pequena. En resumidas contas, sentín que se me quería tanto alí (ti, a túa nai, Ida, Beate) que volvín un pouco estremecido, cun pouso de melancolía que non me abandonou durante todo o interminable día de volta.

Marzo 2021.