Un solar que ninguén quere recualificar

Benvidas, queridas amantes das letras, a esta sección que anegades coas vosas interesantes e irreverentes dúbidas literarias. Saudámosvos a todas menos ás que pensades que, con lo bien que lo haceis, es una pena que escribais en gallego.

Dende esta humilde tribuna, encantaríanos poder dar resposta a todas as vosas inquedanzas, dende aquela que nos pregunta reiteradamente que era en realidade a negra sombra que asexaba a Rosalía (como se iso importase algo), ata aquel outro que se interesa con agoniante porfía polas relacións socioafectivas de Lazurca e Remorenda. Pero o tempo da vida é limitado e a nosa paciencia tamén, polo que nos vemos na obriga de escoller.

Nesta ocasión, decidimos atender á ansia de P. Arbo, amigo que nos escribe dende a provincia de Pontevedra. Este lector incansable fainos chegar a dúbida sobre a que se cimentan todos os dogmas da literatura patria, aquela que nos fai manter viva a esperanza no noso sistema literario. Cada vez que escoitamos enunciar esta cuestión en público (nunha mesa redonda, nun debate, nunha presentación dunha novela) volvemos crer en nós mesmas e nas nosas letras: non estamos mortas (pensamos) ou, nas palabras que nunca dixo o Quixote : “Ladran, Sancho, daquela cabalgamos”.

A pregunta que lle fai ferver o xenio ao noso amigo da terra da lamprea, non é outra que o clásico interrogativo:

Por que todos os premios literarios galegos están amañados?

Ai, só de pensar que aínda queda xente que está convencida de que temos un sistema literario no que se ven envoltas autoras, editoras e entidades convocantes con poder e diñeiro dabondo como para manter suculentos subornos, bríllannos os ollos da emoción, como lle pasaba ao pobre de Marco cando lle mentaban a nai. Suspiramos ao ver esa xentiña que non só cre, senón que SABE, que cada vez que se convoca un premio comeza o tráfico de xamóns entregados de madrugada en bolsas de lixo para non espertar as sospeitas da veciñanza. Que avultados sobres con cartos negros se desvían das licencias de obras para as gabetas de poetas e novelistas. Que a nosa literatura se cimenta en tratos feitos en voz baixa en restaurantes de hoteis carísimos entre escritoras e presidentes de asociacións. Un país onde secretarios de fundacións pasan oito horas ao día facendo desaparecer fotocopias de orixinais de poesía que baixo ningún concepto deben chegar ao xurado… Perdoádeme se me vedes relamberme, pero a soa evocación deste panorama prodúceme certa emoción. Significaría que a nosa literatura resulta o suficientemente atractiva para a sociedade, os medios de comunicación, os poderes públicos e privados, e os axentes económicos.

“Un país onde secretarios de fundacións pasan oito horas ao día facendo desaparecer fotocopias de orixinais de poesía que baixo ningún concepto deben chegar ao xurado… Perdoádeme se me vedes relamberme, pero a soa evocación deste panorama prodúceme certa emoción.” 

Lamentablemente, querido P. Arbo, sinto abrirche os ollos desta maneira tan dolorosa, pero a nosa literatura está libre de corrupción. Basicamente porque é un solar que ninguén quere recualificar. Está ben así. Somos pobres, pero honradas.

Porén, cando se ten unha mente con inclinacións lectoras, é lóxico matinar en que os premios literarios están amañados. O cerebro humano non está preparado para a medianía, para a quietude, para a ausencia de acontecementos. O maxín humano precisa acción, puntos de xiro, trama… nunha palabra: historias. Un premio no que as persoas do xurado reciben na súa casa cento vinte orixinais porteados por un tipo dunha mensaxería que odia a novela galega porque a tivo que subir ata un quinto sen ascensor, non dá para un conflito digno de contar. Un acontecemento onde esas mesmas persoas do xurado non ven as plicas ata que se decide cal é o libro gañador, basicamente porque teñen dabondo con ler todo aquel vulto, é un inicio de historia ao que non lle saca punta nin Dan Brown. As peripecias dunhas xentes que viven tres meses de tediosa lectura obrigada ata deshoras non dá nin sequera para desfacer un matrimonio. Para finalizar, unha reunión de varias horas sen máis catering que unha vasiño de auga por cabeza non é un plan deses que contas despois nas redes sociais e na cola do pan.

Para que o sistema literario brille precisa esa mestura equilibrada de glamour e fantasía. Iso é boa verdade. Precisa que ocorran cousas interesantes, inalcanzables, misteriosas. A realidade dos xurados galegos é máis ben aburridiña. Durante anos, dediquei incontables esforzos a defender a limpeza dos premios literarios entre nós. Agora decátome de que esa era a estratexia errónea. Flaco favor lle facemos á literatura galega contando a verdade! Se queremos que arrase entre o público, mesmo entre aquelas xentes que entienden el gallego pero no lo hablan, debemos estender historias con substancia.

Si, querido P. Arbo, prégoche dende aquí que inventes ti mesmo unha boa razón e sigas contando nas tabernas que todos os premios literarios están amañados. Os narcos galegos financian o maior premio de novela do país, os cárteles colombianos controlan os certames de infantil e xuvenil, poderosas familias da banca española presionan na R.A.G. para que lle dean as Letras a un dos seus… E nas reunións de deliberación, as salas de plenos municipais convértense en escenarios de bacanais onde corre o licor café a rego chego e se asan porquiños ao espeto prendendo o lume coas páxinas de Cantares Gallegos.

Por iso todas as escritoras galegas están desexando que as chamen para estar de xurado. Algunhas mesmo se ofrecen a iren sen cobrar. Abóndalles coa mordida e o luxo. Os premios amañados son a nova construción. Agora xa sabes, querido P. Arbo, de onde saen as grandes fortunas das autoras deste noso paisiño.

Vigo, 27 de novembro.