Conversa na lavadora

Aló por Marzo do 36, cando os tempos aínda non foran roubados, a miña avoa estaba a punto de ser. Imaxino o frío do inverno da Galiza daquela, á bisavoa Leonor e a bisavó Modesto ao pé da lareira coa cunca de caldo e o anaco de broa. Imaxínoos pisando o piso de madeira, imaxínoos no leito de palla, compartindo calor, e algo máis. Nove meses despois no mesmo leito de palla, nacía Leonor, ou avoa Luchi, como nós lle chamabamos.

55 anos despois nacín eu, na cama dun hospital no que puideron salvarnos á vida a min e á miña nai grazas ao “moderno” procedemento da cesárea, tan común no noso mundo (e tan pouco noutros mundos nos que o 15% das mulleres morren empurrando a vida).

Os tempos cambian e as persoas tamén, mais non tanto como para esquecer que compartir é vivir.

– Ai!, Mariquiña, eu nacín nun mundo no que pasamos de lavar a man, a lavar na lavadora, pero a vós vaivos tocar o contrario, ides pasar de lavar na lavadora a ter que lavar a man. Que non o vexan os meus ollos!

Ela desculpábase así, por mor de que o seu xeito de vivir fose hipotecar o noso, desculpábase por non poder deixarnos de herdanza os privilexios que ela crera gañar. Mais ao mesmo tempo falaba con nostalxia do pasado.

Luchi nacera decrecentista sen que ninguén lle contase nunca o que era o decrecentismo. Ela non precisaba datos científicos nin extensos estudos, para entender que os recursos da terra eran e son finitos, e que non se pode medrar de xeito ilimitado. Era decrecentista por necesidade, como o son milleiros de persoas hoxe, naqueles lugares onde as moles movidas por petróleo non chegaron para “salvalos”, senón para roubar os seus recursos. Onde o desenvolvemento tecnolóxico non salva vidas como salvou a miña, senón que as pisotea para manter unha suposta “orde” mundial.

Luchi naceu nun mundo, e morreu noutro distinto, a teoría di que pasou da pobreza á abundancia. Veu como o desenvolvemento tecnolóxico permitiu que os seus netos naceran, pero tamén veu como todo o que nos viña dado tiña un prezo, como para aumentar a comodidade dalgúns se mermaban as posibilidades doutros…

– Ninguén regala duros a pesetas Mariquiña!

Calquera diría que estamos a loar o pasado, ou a idealizalo. Nin o un nin o outro, tan só estamos a botar unha ollada atrás, aprendendo dos tempos onde había solucións para problemas que agora consideramos complicados, e xeralmente a solución estaba preto. A simpleza levaba á solución do mínimo esforzo, á da eficacia, á de reducir as necesidades. E ao reducir as necesidades, diminuía o consumo, en xeral, de todo, salvo do consumo do social. As nosas avoas compartían tempo, que é o que agora nos falta.

Xuntábanse no lavadoiro e deixaban nel o lombo, ata que chegou a lavadora a rescatalas. De verdade viu a lavadora a rescatalas? Foi esta realmente un elemento liberador da muller ou pola contra liberouse para poder cargar con outras tarefas e ficar soa na casa? É a lavadora unha alternativa viable para tódolos fogares do mundo? Existe ou existirá cobre ou enerxía que permitan mover unha lavadora en cada fogar do mundo? É necesaria unha lavadora por vivenda? Precísase unha máquina automática e eléctrica para lavar a roupa? Precisamos lavar tanto a roupa como a lavamos? Podemos crear espazos alternativos e compartidos onde xuntarnos a lavar a roupa sen ter que volver ao esforzo manual e físico das avoas?

Decrecer non significa volver ao pasado, ou non en tanto que este signifique renunciar aos avances que benefician á humanidade enteira. Mais quizais si signifique volver ao pasado a observar o que antes era obvio, e que tornou en absurdo: a autosuficiencia, a soberanía alimentaria e enerxética, o factor social, a esencia.

– Ai Mariquiña!, antes compartir… compartir era vivir. E agora… cada un na República Independente da súa casa, xa unha non pode nin deixar a porta aberta…

Decrecer non significa renunciar ao gozo nin ao pracer, mais si renunciar ata certo punto á comodidade. Significa facer un esforzo individual e colectivo para repensar os espazos que construímos, e para deconstruír o noso modelo de vida. Mais a cambio deste esforzo obtemos outros praceres diferentes. A simplicidade como alternativa pracenteira á sobreabundancia. O pracer de camiñar observando o espazo, dunha conversa no bus, do roda roda da bicicleta, do chu-cu-chú do tren. Praceres contrarios á negritude do fume que sae dos escapes dos coches e que ennegrece os nosos alentos.

– Abuela, quen son? ¿Quién soy? Who am I? Para que estou aquí? Por que este mundo?
– Mariquiña, non es ti, somos NÓS.

Grazas avoa, alá onde esteas, por darme esta licencia para falar no teu nome. E gracias a tódalas avoas do mundo, por esforzarse en vivir sen hipotecar ás xeracións vindeiras, e por ternos deixado na Galiza tantos castiñeiros como irmáns.

Dar para ter. Ter para dar.

Ferrol, 22 de novembro.