Grândola Vila Morena

Voaban fíos de herba na recén estreada primavera. Entre os libros da biblioteca e os discos do estudo sosegadas ían pasando as horas dun día luminoso e esperanzador. Cando a tarde ía declinando, os barcos navegaban sobre as calmosas augas do esteiro, que abría a súa ampla boca cara ao océano Atlántico. A cidade estremecíase entre as sabas dos soños das xentes que se retiraban para os seus apousentos. Algúns dos que se encamiñaban cara ás aforas en coche tiñan as cabezas prateadas, grises como se llas cubriran liques. Outros tiñan barba de varios días sen afeitar e rostros adustos. Outros máis marchan barbeados, pero tamén serios, con caras de mármore e mirada perdida no horizonte…

Agora recordas. Hai 47 anos. Recordas aquel tempo no que crías que nada vello podía ter valor. Entón ficabas inquieto nun cotroso sollado do sur, onde só acubillabas memoria das escenas dunha mocidade gastada como auga dun regato que vai a ningures, de amores turbulentos e estériles. E, sen embargo, unha débil luz, unha tremente chama, mantiña esperta a esperanza no lindeiro dun bosque sombrío.

Era a noite sen lúa do 24 de abril de 1974. Escoitábase o ruído dos sabres nas tebras. Os xoves coroneis e capitáns reuníanse nunha escura cova de Santarén, no Ribatejo, ao norte de Lisboa. Escitilaban as estrelas no pano negro do ceo. Falaban en murmurios entre sombras. Tiña chegado o día e tamén a hora. Os oficiais militares portugueses vivían en silencio os momentos decisivos dunha xornada que podía rematar cun triunfo ou cunha desfeita. Se o movemento acababa co éxito desexado por todos, sería unha data que pasaría aos anais da historia de Portugal, mais se fracasaba, sería o oprobio persoal e mesmo a cárcere e posiblemente a morte por traizón e rebelión para todos.

O son dunha canción popular coñecida pola cidadanía a través das ondas da radio nacional vai ser a contrasinal para o arranque do levantamento contra do asfixiante réxime de Salazar e Caetano, que dominan con man de ferro un país que non sabía o que eran unhas eleccións libres e democráticas desde 1925: Grândola Vila Morena, melodía que tiña dado a coñecer Xosé Afonso (Ceca), músico que nacera na contorna onde agora estaban reunidos clandestinamente os militares, perfilando os detalles dun plan que empezaran a xestar no 1973, cando os mandos e a tropa comezaron a sentirse fartos da sangría que orixinaba manter abertos os frontes da guerra colonial en Angola e Mozambique.

Recordas. No edificio do antigo Mercantil de Santiago (Pazo de Bendaña), na praza do Toural, escoitácheslla cantar a Xosé Afonso. Fóra agardaba a policía. E á vez lembras a túa estancia no arsenal de La Carraca de San Fernando (Cádiz) na madrugada na que os compañeiros de Infantería de Marina embarcaban no porto de Santa María para ir defender as nosas posesións do Sáhara, fronte as pretensións do Rei de Marrocos de anexionalas. Deixamos os pobres poboadores daquelas resecas areas nas mans dun monarca tan cruel coma o noso ditador.

Durmían as cidades no noso país veciño, alleas ao que se fraguaba nas súas periferias. Un silencio de granito reinaba nos cuarteis cando os militares portugueses regresaban da reunión para os seus postos ou para as súas residencias oficiais. A noite prometía ser fonda e longa. Espertos, van agardar en silencio polos primeiros compases da canción. Tal como estaba previsto, soan as 00.25 horas do 25 de abril de 1974. Nese instante, o xeral Spínola ponse do lado dos seus compañeiros de armas. Finalmente, cando a alba abre as súas portas, o movemento aparece en público: a luz alumea un día inesquecíbel, cheo de alegría e coroado de caraveis adornando as bocas dos fusís, mentres ti soñabas cos ollos cheos de vágoas que rachasen as cadeas que te levaban de Compostela para o cárcere xunto a Torre de Hércules.

Boiro, abril de 2021.