O estranxeiro

O seu verdadeiro nome era Gastón, Gastón Axilde, aínda que todos o coñecían coma ‘O estranxeiro’. Viñera doutro país, dun lugar bastante afastado, alén do mar, e para todos era un misterio o motivo polo que decidira establecerse alí, nunha pequena vila da montaña da que todo o mundo escapaba.

Non confraternizaba demasiado cos demais veciños, dedicábase ao seu, sen molestar a ninguén nin meterse na vida dos demais. Traballaba durante o día e o resto do tempo pasábao na súa casa en soidade, exceptuando algunha que outra noite, cando baixaba á taberna para beber unha cunca de viño do país.

Facíao en silencio, mirando fixamente cara a mesa, sen facer ningún ruído, ningún xesto. Algún veciño creu velo movendo os beizos entre grolo e grolo, coma se estivese falándolle a alguén, coma se estivese falando con algunha persoa que non se atopaba alí. Todos pensaban que os días nos que ía á taberna eran casuais, que baixaba beber unha cunca cando tivera un día duro ou cando non lle quedaba viño na casa. Se tivesen anotado eses días nun almanaque, verían que se repetían cada ano.

Puxérase a traballar unhas terras que levaban moitos anos abandonadas. Eran varias leiras que estaban a monte, un par de soutos, e tres campos de vides, desas vellas, con uvas que xa non queren nas adegas e onde a maioría das plantas xa morreron, e as poucas que quedan apenas dan.

Vivía de alugueiro na casa da Elvia. A Elvia morrera uns poucos meses antes de el chegar e os fillos non querían a casa para nada. Vivían todos na cidade, e a chegada do Estranxeiro foi coma unha milagre para eles. Non ían ser quen de vender aquela casa, e tampouco lle interesaba a ningún deles mercar a parte dos outros irmáns. Coma tantos outros, non querían saber nada da aldea.

Ao pouco de chegar, víuselle ir á casa dos Cubeiros xunto a Eustaquio, o fillo da Rexa, que agora era arquitecto. Aquela casa estaba case en ruínas, e na vila pensaron que aquel home querería mercala para reconstruíla. A Cubeira morrera moitos anos antes e poucos a recordaban xa. O seu home deixáraa soa con dous fillos, unha nena que non chegou a maior e un rapaz que fora dos primeiros en abandonar o lugar. Ao Estranxeiro non lle debeu gustar moito o que lle dixo o fillo da Rexa, porque a casa quedou tal e como estaba.

Aínda que os outros veciños non o sabían, esa non foi a primeira vez que o Estranxeiro pasou pola casa dos Cubeiros, nin tampouco sería a última. De cando en vez, achegábase por alí e poñíase a ollala sentado nunha pedra que había a poucos metros. Ás veces pasaba horas así, meditando e recordando non se sabe moi ben o que.

Aínda que tiña pouco máis de sesenta anos, o seu rostro xa estaba moi engurrado; estaba curtido pola vida e polas longas xornadas de traballo baixo o sol. De cando en vez, algúns dos veciños máis vellos quedaban mirando cara el, intentando distinguir algo familiar entre os seus trazos, crendo recoñecer algo naquela face, algo que, a pesar dos seus esforzos, nunca chegaban a descubrir.

Por que nunca dixo que aquelas terras que empezou a traballar, aquela casa que visitaba, eran as da súa mai? Hai quen diría que era por vergonza, por volver desa forma, tendo pouco máis que cando marchara, por esa crenza que teñen algunhas persoas de que a pobreza é algo do que se avergonzar; ou pode que, simplemente, non lle atopase ningunha importancia ao feito de mencionar aquilo.

El formaba parte dos esquecidos, daqueles que marcharan e dos que non se volvía saber máis nada. A maior parte dos ‘estranxeiros’ coma el volvían con fortuna, regresaban cunha morea de cartos baixo o brazo e facendo grandes gastos, construíndo mansións e celebrando festas por todo o alto. Non é que aos emigrantes sempre lles fose ben, pero só volvían os que tiñan con que facelo.

A maioría quedaban nos lugares aos que marcharan, acababan formando unha familia alí e traballaban do que fose sen ter máis que para superar o día a día. Se algún deles volvía ao final da súa vida, facíao só, sen chamar demasiado a atención e pasando completamente desapercibido ou sen ser sequera recordado, como aconteceu co Estranxeiro.

“El formaba parte dos esquecidos, daqueles que marcharan e dos que non se volvía saber máis nada. Non é que aos emigrantes sempre lles fose ben, pero só volvían os que tiñan con que facelo.”

Máis dunha vez arrepentiuse de ter marchado. A pesar do mal que estaban as cousas cando se foi, nada mellorou, e quen sabe como lle tivese ido de quedar. Xa quixera volver antes, quixera regresar xunto á súa mai, ao seu fogar, pero como facelo se apenas conseguía subsistir?, como pagar unha viaxe tan longa?

Algúns preguntaranse se non estaba nunha situación similar ao marchar, e así é, pero tamén había algo diferente. Sabía que ía ter traballo e un lugar onde vivir. Estaba recomendado nunha empresa por un veciño que marchara un par de anos antes, e ía poder vivir os primeiros meses con el, no seu piso, onde tiña unha habitación libre.

Como foi quen de pagar a viaxe? O certo é que non o fixo, foi de polisón nun barco mercante, coma tantos outros no seu tempo. Pasou fame, frío, e sede. Os poucos alimentos que levou só lle duraron uns poucos días, e o resto do tempo intentaba roubar algo na despensa durante as noites. Non sempre o conseguía, e cando o facía, non sempre era suficiente.

Aínda así, tivo sorte. Non chegaron a collelo, como lle pasaba á meirande parte dos que facían o mesmo ca el. Non foi devolto ao seu país despois de pasar algúns meses nun centro de internamento para migrantes, onde botaría de menos as penurias que pasou durante o tempo no barco.

Coma el, moitos tiveron que marchar por aquela época. De entre os poucos que quedaran, uns non o recordaban e os outros xa durmían baixo unha lápida. Para que molestarse en dicir quen era? Só quería vivir os seus últimos anos con tranquilidade, no lugar que o vira nacer, esquecendo os malos momentos na outra beira, esquecendo a morriña polo fogar que non lle soltaba o corazón.

Sen embargo, xa nada era coma o recordaba, todo estaba cambiado. A casa da mai non era máis ca unha ruína, as corredoiras convertéranse en estradas, e os campos que rodeaban á Capital, como chamaban tamén a Vila Grande por onde pasaba o ferrocarril, eran agora edificios que ocultaban a vista das montañas. Todo era tan diferente que nin sequera pasaba xa o ferrocarril por aquel lugar.

Tivera sentido volver? Agora que xa nada era igual, agora que todo cambiara, agora que os seus vellos amigos desapareceran? Durante a viaxe de volta estivera nervioso, expectante, desexando volver atoparse con aqueles rapaces cos que compartiu infancia; pero o único que puido facer foi anotar os seus nomes e datas de falecemento no seu pequeno caderno, aquel caderno que levaba sempre con el e no que tiña anotados os nomes da súa mai, da súa querida irmá, daquel amigo da emigración, e agora de tantos outros. Aquel caderno que, de poder ver os demais veciños as datas que gardaba, saberían en que noites baixaría beber unha cunca de viño á taberna, saberían con quen falarían aqueles beizos que, entre grolo e grolo, se movían dunha forma case imperceptible.

Levou tal impresión ao descubrir aquilo, ao ver como xa non quedaba nada da súa vida alí, que nin sequera tivo forzas para saudar aos poucos compañeiros de escola que creu recoñecer cando percorreu a vila. Volvíase dicir: “Para que?”

Uns meses antes todo fora diferente. Ao ler aquel artigo no xornal conseguiu ver unha pequena luz ao final do longo túnel que fora a súa vida. Non se lamentou, coma tantos outros, ao pensar que de ter existido algo así na súa xuventude podería ter quedado no seu fogar. Non o fixo, só se alegrou, pensando que por fin podería volver.

Tiña uns poucos aforros, non demasiados, pero si o suficiente coma para pagar a viaxe de regreso e un ou dous meses de alugueiro. Non contaba con que a casa da mai fose habitable. Despois recibiría a paga e podería ir tirando ata volver a poñer en funcionamento as terras. Non tería moito máis que agora, pero polo menos estaría na súa terra, no seu fogar.

“Ao ler aquel artigo no xornal conseguiu ver unha pequena luz ao final do longo túnel que fora a súa vida. Non se lamentou, coma tantos outros, ao pensar que de ter existido algo así na súa xuventude podería ter quedado no seu fogar. Non o fixo, só se alegrou, pensando que por fin podería volver.”

Non foi ata despois da súa morte cando os veciños descubriron quen era realmente, tan só tres anos despois da súa chegada. Co paso do tempo, coa transmisión desta historia entre boca e boca, foise deturpando ata converterse nunha especie de lenda do lugar. Engadíronse sucesos que nunca aconteceron e esquecéronse realidades. Hai quen di que o que se conta sobre a súa morte é unha destas invencións, aínda que ninguén o sabe realmente.

Por aquel entón, os médicos dixeran que morrera a causa dun infarto, que nunca se coidara demasiado e que xa viña arrastrando problemas de saúde dende anos atrás; pero se lle preguntades ás persoas do lugar, contaranvos algo ben diferente. Diranvos que as vellas daquel tempo, as persoas que xa naceran cando el aínda vivía e que chegaron a coñecelo, pensaban que aquilo eran andrómenas. Diranvos que aquel home non morrera dun infarto, que aquel home, superado pola morriña de tantos anos e polo que atopou cando regresou ao seu lar, do que morrera fora de pena.