O golpe de estado neofascista cívico evanxélico

Juan Carlos Pinto | La Paz, febreiro 2020. Nun contexto de autocrítica do que en 14 anos non se avanzou, é como nós presentabamos en Latinoamérica: como un proceso de éxito dentro do propio mercado capitalista dependente, no que a redistribución foi a clave dun modelo que cambiou a vida da maioría dos bolivianos; fronte a exemplos importantes de gobernos progresistas veciños que tiveron graves problemas para administrar a súa economía, tendo como consecuencia o ascenso de gobernos neoconservadores de dereita.

Con todo, o modelo boliviano non fixo a análise política dos seus actores. O factor político ideolóxico foi deixado de lado ou ben idealizado e ás veces substituído pola acción da xestión estatal. Por outra banda, a acción estatal benéfica orientou as súas políticas públicas a gañar esa nova clase media que reclamaba cada vez máis mercado e beneficios, xunto a unha presenza pública que, des-politizada, foi tomando un camiño cara a oposición e a confrontación co proxecto de cambio.

Neste contexto é que analizamos algúns dos factores que produciron o golpe de estado neofascista cívico evanxélico no que hoxe vivimos en Bolivia.

A fraude inventada

Antes do proceso electoral de outubro de 2019 –mesmo desde o 21 de febreiro de 2016 cando o referendo constitucional no que o ‘non‘ ao cambio do artigo que permitía a reelección foi rexeitado por menos de 1% da poboación votante– empezáronse a organizar os sectores opositores e de clase media, máis aló dos partidos políticos da oposición.

Empezaron a crear os colectivos cidadáns que aglutinaban aos segmentos medios ao redor do seu descontento e nas súas preocupacións urbanas, algúns cunha tintura moi política e en disposición de ser alternativa local ao oficialismo; outros aglutinados en asuntos de sensibilidade social como o ecoloxismo ou o tema das mascotas, que dalgún xeito atoparon o seu enganche político con cuestións politizadas relacionados co Tipnis e no último tempo cos incendios forestais xerados na Chiquitanía.

Nesas condicións, tomando as redes como principal medio, difundiuse o descontento urbano das clases medias contra o goberno do MAIS-IPSP e impulsaron o mito da fraude fraguado. Carlos Mesa convértese nun candidato de referencia da obrigada unidade opositora. Con todo, era evidente que non podía chegar a gañar ao voto duro do MAIS-IPSP. Daquela, montados no descontento, e no desconcerto oficialista, que non impulsou en campaña senón as mesmas estratexias do pasado coa vitoria como única posibilidade, a oposición despregou a súa estratexia.

Iniciaron unha campaña intensiva contra o Órgano Electoral Plurinacional (OEP) acusándoos de oficialistas e xestores da futura fraude. Diante diso o OEP, polos propios conflitos internos, non foi capaz de recuperar a confianza cidadá. O proceso electoral transcorreu de xeito tranquilo para a poboación, os problemas empezaron cando o sistema de transmisión de resultados electorais preliminares –o TREP, creado para ter de xeito rápido un resultado aproximado vía foto celular da acta, na perspectiva de informar á poboación sobre o proceso, que ademais non era vinculante nin válido até que as actas físicas fosen contadas– interrompeu a súa transmisión ás 22:00 horas do día da votación, cun reinicio ao día seguinte ás 20:00 horas. Iso avivou a susceptibilidade nunha situación xa creada polos medios e as redes en relación á posibilidade da fraude.

Entón apareceron ánforas nas rúas, votos no lixo e outras supostas probas que non tiveron explicación oportuna do OEP. Os medios e as redes encargáronse de acender o ánimo cidadán sobre a suposta fraude. Daquela o propio presidente, Evo Morales, dixo que a OEA sería quen avaliaría o proceso e que ese exame sería vinculante; mentres tanto os levantamentos urbanos non cesaban e até iniciaron quéimaa das oficinas de varios Tribunais Departamentais Electorais.

A OEA (Organización de Estados Americanos), quen finalmente foi non só cómplice senón impulsora do golpe, días antes de concluír a auditoría, expresou que atopara irregularidades en 234 actas, que ademais utilizaron o propio TREP como base de fundamento, sen tomar en conta que no proceso electoral boliviano existen 34.400 actas que fan o conxunto da poboación votante. Así que aínda repetíndose as eleccións nesas 234 mesas, como di a lei, o MAIS-IPSP gañaba ao segundo, Carlos Mesa, con máis de 10% de vantaxe na primeira volta.

[Nota do editor: A finais de febreiro, a comunidade internacional espertou cunha investigación difundida polo xornal The Washinton Post na que investigadores do prestixioso MIT indicaban: “não encontramos nenhuma evidência estatística de fraude: as tendências na contagem preliminar, a falta de um grande salto no apoio a Morales após a suspensão da apuração e o tamanho da margem de Evo nos parecem legítimos. Em geral, a análise estatística e as conclusões da OEA parecem profundamente defeituosas”.]

Pero a situación xa estaba controlada pola oposición nas rúas e polos organismos internacionais que apañaron as condicións que se xestaron o que veu a continuación. O presidente Evo Morales buscou o diálogo, perdido de antemán pola ofensiva opositora. No refuxio de Chapare presentou a renuncia, e diante da ameaza de magnicidio pediu refuxio en México. Mentres, o país, a dirixencia e a representación parlamentaria do MAIS-IPSP quedaron en total incerteza. Coa convocatoria á renuncia, situación impensábel cun parlamento no que tes os dous terzos da forza, os principais dirixentes renunciaron deixando o campo libre a unha interpretación forzada sobre “baleiro de poder” que deu lugar ao auto-nomeamento da senadora Añez, terceira senadora da directiva, representante do partido Demócratas que obtivera menos do 4% dos votos.

Pero este auto-nomeamento Añez ten antecedentes aínda máis nefastos. En primeiro lugar, salta por riba de todo o procedemento constitucional boliviano, sen quórum parlamentario e sen a debida sucesión constitucional (xa que fan renunciar a todos os habilitados baixo coacción). Para lograr este evento inédito os grupos de choque, en conivencia coa policía e o exército, dedicáronse a perseguir, amedrentar e eliminar a todos aqueles que podían acceder legalmente á presidencia, que ao final desembocou nunha anomia xurídica.

A cabeza do goberno de facto xurdiu dunha reunión realizada na Universidade Católica Boliviana da cidade da Paz, onde participaron representantes de Carlos Mesa, da Embaixada norteamericana, Luis Fernando Camacho, da Igrexa Católica, da Embaixada de Brasil, da Unión Europea, de Waldo Albarracín e do CONADE, na cal pactaron e negociaron os detalles do golpe, vendido como “sucesión democrática”.

Por iso, unha vez que o xefe de Estado viuse obrigado a renunciar, unha vez que as Forzas Armadas lle retiran un apoio que lle deben por mandato constitucional, o bloque opositor asumiu o poder do país e concreta os seus plans de recuperar un dominio que se resumía en “sacar ao indio do poder”.

“Grupos de choque, en conivencia coa policía e o exército, dedicáronse a perseguir, amedrentar e eliminar a todos aqueles que podían acceder legalmente á presidencia.”

“A cabeza do goberno xurdiu dunha reunión realizada na Universidade Católica Boliviana. O bloque opositor asumiu o poder do país e concreta os seus plans de recuperar un dominio que se resumía en ‘sacar ao indio do poder.”

A ilegalidade e a ilexitimidade fican constatadas cando a autoproclamada se presenta no balcón de palacio fronte a ningún pobo, só xornalistas nacionais e militares, quen lle impuxeron a banda presidencia e a medalla. O 22 de xaneiro pasado, outra vez no balcón, só un escaso público de pititas esperábaa logo de dar o seu discurso ante o seu gabinete e militares en traxe de campaña.

A propia inxenuidade e as traizóns internas determinaron que o goberno anterior quedase sen posibilidade de reverter constitucionalmente unha situación de facto. A policía e o exército foron os garantes para que se faga imposible calquera saída democrática. O seu levantamento tamén resulta dunha violación flagrante aos seus propios xuramentos constitucionais. Dese modo, o golpe foi planificado cunha eficiencia que non é característica da mesquindade imaxinativa da oligarquía nacional.

Desde a autoproclamación, todo o que fixo e está facendo o goberno está non só viciado de inconstitucionalidade, senón que nos está conducindo a un desmantelamento xurídico que só se está definindo pola “razón de forza” e unha destrución do aparello estatal e a estabilidade económica da que se gozou nos últimos anos. A propia estabilidade social vese ameazada pola presenza de continxentes paramilitares nas cidades, que actúan impunemente e son protexidos pola policía e os fiscais.

Golpe brando imperial

Co golpe de Estado en Bolivia, que é o inicio dun golpe continental, as “formas aparentes” transitan a unha reconfiguración do deseño centro-periferia. A implantación, vía golpe, dun réxime inconstitucional en Bolivia é a antesala da “anomia estatal” que se precisa para socavar a soberanía nacional e provocar, sen outra alternativa que a feudalización dos Estados periféricos. O laboratorio daquilo estase a promover en Bolivia, desde o golpe organizado coa complicidade da propia OEA.

Todo o que vén realizando o réxime actual non é só inconstitucional, senón que evidencia un descoñecemento sistemático dos sistemas xurídicos. Nin a auto-nomeada nin os seus ministros saben por que están aí, nin por que manifestan a insensatez mesma dunha fisionomía do non-dereito (Zaffaroni). Son só pezas dispensables dun xadrez xeopolítico que despregan elementos do Estado máis aló do neoliberal (por iso volve a USAID e a CIA e todo o aparello de intelixencia gringa e até sionista). A intención política finalmente recae en derrubar un modelo alternativo que suscita soberanía fronte ao imperialismo e as transnacionais, e deste xeito ademais tomar control cos gobernos cipaios do recurso enerxético fundamental do presente e o futuro, como é o litio.

O camiño soberano da nosa propia industrialización, e logo a asociación con socios que respecten a nosa posición como Estado Plurinacional, non foi do agrado da estratexia imperial de tomar por asalto os recursos naturais do mundo en función dos seus intereses.

Na guerra híbrida, a diseminación mediática e cibernética das fake-news teñen como fin o esborralle da cohesión social e política. Instala un estado latente de belixerancia crecente. Unha “revolución de cores” (bautizada en Bolivia como “a resistencia pacífica das pititas“) ten ese obxectivo: provocar unha insurrección fascista con cara de revolución democrática, que acaba nun golpe de Estado suave e a implantación dunha ditadura intensiva; dese modo socava toda a institucionalidade que di defender para implantar a desorde de “anomia estatal”. Isto significou a cooptación de case todo o espectro opositor boliviano, subxugando até os seus rivalidades e discrepancias.

O Estado aparente de novo cuño daría lugar á ameazante nova figura estatal da transferencia de soberanía até a renuncia definitiva. Finalmente apostaría ao literal sacrificio da periferia para repoñer a centralidade imperial (R. Bautista S).

“A implantación, vía golpe, dun réxime inconstitucional en Bolivia é a antesala da ‘anomia estatal’ que se precisa para socavar a soberanía nacional e provocar, sen outra alternativa que a feudalización dos Estados periféricos.”

“A intención política finalmente recae en derrubar un modelo alternativo que suscita soberanía fronte ao imperialismo e as transnacionais.”

As clases medias mobilizadas (Pititas)

Organizaron a súa rebeldía, virtual, temática e tamén xeracional, que eran aspectos que nestes case 14 anos cambiaran no país, sen que o propio goberno do cambio asumise plenamente que tiñamos un novo país produto das transformacións, e que necesitaba re-politizarse e abrir os espazos deliberativos para seguir construíndo máis interculturalidade na revolución que seguía. Apareceron algúns partidos na conxuntura electoral, que buscaron monopolizar o descontento, outros movementos cívicos cunha estrutura máis flexible, buscaron a mobilización e, en definitiva, empezaron a copar as rúas, até o desenlace consecuente do golpe de Estado en Bolivia.

Pero as confrontacións de clase, empapadas de racismo, nunca foron un factor novo, sempre estiveron presentes no discurso e na acción das minorías, mentres que as maiorías só optaron politicamente polo exercicio dos seus dereitos na cidadanía intercultural que se estaba construíndo. Por iso a irrupción das minorías, a toma inicial das rúas, xunto á complicidade da oficialidade tanto do exército como da policía, está mostrando unha irrupción do poder de clase, que se rebela fronte ao poder popular, fronte aos dereitos de todos sen privilexios, tan recordados por eles: é a vinganza de clase por tantos anos de vivir a igualación social que vivimos.

Toda esta transformación, para eles e os seus medios de comunicación e redes significou violación da “democracia”. En realidade, “violación” dos seus privilexios. Aínda que se pode asumir erros cometidos desde o campo popular na súa estratexia de goberno, o aproveitamento clasista para sumar descontento sempre foi un factor fundamental. Ademais, non puideron disimular nin nos discursos dos golpistas o factor racial como factor de poder. Diso fálannos os exabruptos en Twitter da presidenta, ou as expresións racistas da ministra de comunicación, e outros ministros cando pretenden englobar á rebelión popular no denominativo despectivo de masistas ou “sediciosos”; cando é máis que evidente que o factor político MAIS-IPSP e Evo é un só das múltiples factores que agora mobilizan á poboación rebelde.

A todos eles refírense como “hordas” ou como delincuentes, pois así pensan sobre a indianidade do país; pois mentres iso ocorre, non é estraño que os sectores medios da mocidade cruceñista ou a mocidade Kochala, que queimaron cinco tribunais electorais departamentais e outros edificios públicos, reciban o apelativo de “patriotas”.

Tampouco é estraño que mentres eles violentaban as rúas, non recibisen ningún ferido, e, polo contrario, os sectores populares mobilizados, houbesen contar 34 mortos e máis de 1.000 feridos e o mesmo número de detidos. Non é este tamén un factor racial e de clase? Non o é que sexa a oficialidade policial a que publicamente queime a wiphala ou a quiten do seu uniforme, fronte ao perdón que pediron os policías de base que son aymaras?

Os mozos de clase media coparon as rúas, xunto ás agrupacións cidadás e de Comunidade Cidadá de Carlos Mesa a quen apoiaron nas eleccións. Asumiron neste movemento urbano a súa reivindicación do “mestizaxe” e cubríronse de bandeiras bolivianas, leváronas ergueitas ou como capa nas rúas, coma se saísen dun partido de fútbol. En realidade a mensaxe que emiten é o que os bolivianos non son os “indios”, son en realidade os de “familia ben” de abolengo colonial, aínda que moitos deles sexan morenos e quizais outros teñan algunhas polleras na súa árbore familiar.

Buscaron resituar a bolivianidade e a cidadanía como parte da herdanza colonial, que na república institucionalizase como selo de quen “divinamente” foran elixidos para mandar “aos indios” que só debían traballar ata morrer. Así, as protestas e bloqueos convertéronse en lugares de paseo e de aventura para encher as súas monótonas vidas, afirmar a súa identidade mestiza, bloqueando ao presidente indio. Foi a súa saída existencial.

Nos bloqueos confraternizaron como clase, fixeron ágapes para compartir, xogaron xuntos e compartiron copas como non o fixeran antes pola natural desconfianza do veciño en defensa da privacidade. Por iso o simbolismo foi importante. E, como parte da súa vinganza social perseguir aos diferentes, patearon choferes, insultaron vendedoras, e outros ninguéns por non sumarse á súa cruzada de bolivianidade.

“Buscaron resituar a bolivianidade e a cidadanía como parte da herdanza colonial, que na república institucionalizase como selo de quen ‘divinamente’ foran elixidos para mandar ‘aos indios’ que só debían traballar ata morrer.”

A prepotencia e o abuso son sinais dun complexo de inferioridade que posúen persoas e clases sociais fronte aos que asumen como inferiores mentres se comportan como submisos ante quen asumen como os seus modelos a seguir. Neste contexto o estilo pititas que elixiu a clase media boliviana, representa precisamente as barreiras que eles pretenden ter para diferenciar “xente ben” de indíxenas orixinarios e campesiños, a quen desprezativamente chaman masistas na súa ignorancia sobre a realidade política do país. As pititas evidentemente representan barreiras de clase baseadas no racismo ancestral e que ademais beben dunha memoria sen historia, que busca referentes de identidade na marca de mercado tal como si tratásese dun cosmético ou unha hamburguesa. O exemplo máis patético é o da televisión estatal que agora ten un logo con pititas, pobre expresión de clase da comunicación.

Aínda máis, o modelo pititas, agora converteuse na expresión para-policial do goberno de facto que apela a veciños do sur e a mozos desexosos de acción (cal si fose xogo de paint ball ou counter-strike) a buscar escenarios para patear aos sempre sospeitosos indíxenas orixinarios campesiños, baixo o pretexto da democracia, que é en realidade a defensa dos seus propios intereses, e ante a mirada distante e cómplice da policía que avala os seus atropelos.

Así, cada certo tempo o ministro de goberno, o bólas, convoca ás pititas para soster o seu aparente apoio cidadán en defensa da democracia recuperada, xa sexa no plan para deter a aprobación da lei de garantías, ou ben para “deter a fuga” dos perigosos refuxiados na Embaixada mexicana, onde se atopan máis de 30 policías, en teitos e casas da contorna, nos cerros e nas proximidades, en todas partes menos na porta da residencia onde deixaron apostarse ás pititas e desguarneceron a casa.

Nese camiño cando a Policía decidiu sumarse á súa cruzada por intereses propios e económicos. A través da oficialidade cargaban co discurso de clase, permitiron a queima pública da wiphala, e publicamente tamén algúns a quitaron do seu uniforme. Esta situación puxo de manifesto, ao contrario do algúns pretenderon ao explicar que a wiphala é o símbolo do MAS, o significado profundo de que é o símbolo da indianidade plurinacional de Bolivia que os sectores medios mobilizados queren negar e esmagar para parecer “menos indios” diante do primeiro mundo ao que quixesen pertencer.

Por iso a rabia do cabildo da cidade do Alto e a reivindicación da wiphala como identidade, por iso a forza da mobilización, que fixo que as bases da policía pedisen perdón publicamente e reivindicasen a súa orixe. Este contexto dános a pauta de que este país non cambiou para algúns, para eses racistas de outrora que o seguen sendo e que se reivindican como donos do poder; mentres a maioría indíxena orixinaria campesiña, xa non cala e reivindica e ostenta orgullosamente a súa identidade. Xa non máis submisión, agora o presente é de loita e defensa dunha democracia que non serve si a maioría do pobo non está presente e o futuro é noso e será plurinacional como a nosa terra tinguida de cores.

Os Cívicos

A “anomia” estatal na que Bolivia viviu gran parte da súa historia, pasa por intentos institucionais de lograr a representación a través dos partidos. E, con todo, as organizacións cívicas no país, principalmente no oriente, son as que se converten na canle representativa dos grupos de poder rexionais, para que en nome de toda a rexión á que din representar poñan de manifesto os intereses das oligarquías locais, e en nome de todos saqueen as riquezas rexionais.

Historicamente estes grupos de poder no oriente foron o contrapeso de representacións gobernamentais no occidente, aínda sendo das mesmas oligarquías locais. Ao longo do proceso de cambio, e aínda que houbo intentos de vez como o golpe cívico prefectural do 2008, o Estado Plurinacional puido neutralizar ás oligarquías locais. E aínda que sempre andan en complot, o empresariado máis forte preferiu velar polos seus intereses e as súas ganancias. Daquela, moitos dos cívicos radicais implicados no golpe de estado do 2008 ou en defraudacións ao Estado en gobernos neoliberais, optaron polo camiño do exilio dourado e escaparon do país cunha serie de causas penais abertas na súa contra.

Esta crebe estatal que se presenta a partir do golpe, ten como punta de lanza a dous cívicos, Luis Fernando Camacho de Santa Cruz, e Marco Pumari, de Potosí, ambos son as fichas imperiais que simbolizan o federalismo, que é de longa data na constitución das oligarquías locais, pero que con todo nesta disputa polo poder apostaron polo golpe e por utilizar as capacidade rexionais xa implantadas para producir a posterior feudalización do país. Ambos representan os intereses non só empresariais senón separatistas que tanto en Potosí como en Santa Cruz, e en relación co gas e co litio, conflúen coa oligarquía fascista.

Baixo patrocinio gobernamental están logrando retornar a personaxes que fuxiron despois do fracasado golpe do 2008, sendo recibidos como “heroes da democracia”, preparando o camiño para nomealos candidatos nalgunha fórmula da oposición.

“Camacho e Pumari representan os intereses non só empresariais senón separatistas que tanto en Potosí como en Santa Cruz, e en relación co gas e co litio, conflúen coa oligarquía fascista.”

Os Evanxélicos

Todo este movemento e o seu éxito inicial nos votantes ten que ver cunha estratexia: a do cansazo alentado na cidadanía que culpa á política por todos os males, botar a culpa á violencia e á corrupción que o propio sistema capitalista xera como estratexia de mercado, botar culpa ás decisións liberais ou esquerdistas. En definitiva, busca a des-politización dos votantes e das organizacións sociais para que a cidadanía apele á moral tradicional e á relixión como reservas fundamentais a protexer, como único resgardo.

As campañas case solitarias de Trump contra a institucionalidade partidaria, e o propio co macrismo ou o veloz ascenso político de Bolsonaro, teñen que ver cun descontento alentado na apelación á espiritualidade e moralidade das persoas, ás familias como resgardo moral, en definitiva á des-ideoloxización social e política. Liderados como os de Trump ou Bolsonaro, cun discurso antisistémico e nacionalista, que viola os dereitos fundamentais da diversidade en nome da familia e reivindica a industria nacional e o dereito patriótico sobre o territorio, son xustificados polo mesianismo relixioso das miles de seitas que xunto aos descontentos militantes estanse a converter no colchón de votos e das mobilizacións da nova tendencia neoconservadora.

Deste xeito case caricaturesco, presentáronse algunhas candidaturas no proceso electoral boliviano do 2019. Víctor Cárdenas (agora ministro de educación, no goberno golpista de Añez) fíxose bautizar por unha seita no Brasil e elixiu a un pastor como vicepresidente, imitando a Bolsonaro. Aínda que a repetición calcada do seu discurso non logrou o efecto desexado de romper os esquemas políticos. Pola súa banda o candidato polo PDC, o coreano Chi Hyun Chung, tamén pastor evanxélico, irrompeu nas enquisas coas súas opinións conservadoras até un case 4% en tan só uns días, moi por diante das outras organizacións pequenas.

Un sector conservador atopa un referente nun candidato novo, outsider, que mostrándose como non político suscita unha visión conservadora que busca sintonizar cos medos da poboación, e coa moralidade alentada polo sistema desde os medios de comunicación e as redes en torno á familia e os movementos a prol da vida. Estes apuntamentos do proceso electoral do 2019 xa mostraban a importancia do movemento evanxélico na política.

“As campañas case solitarias de Trump contra a institucionalidade partidaria, e o propio co ‘macrismo’ ou o veloz ascenso político de Bolsonaro, teñen que ver cun descontento alentado na apelación á espiritualidade e moralidade das persoas, ás familias como resgardo moral, en definitiva á des-ideoloxización social e política.”

E xa dentro do proceso do golpe de Estado, o comité cívico cruceño, coa presidencia de Camacho, atopouse coa entronización dun novo liderado nacional expresado nun empresario de éxito que fixo diñeiro grazas ao propio proceso de cambio, pero que se elevou politicamente neste novo contexto de negación da política formal, con todo, coordinando con ela a través dos partidos de oposición. Non só se trata do discurso radical e racista da exclusión que abertamente volveu con el, senón que asumiu que a súa principal estrutura discursiva debe ter compoñentes relixiosas.

Daquela incorpora non só a mención de Deus nos seus discursos, tamén incorpora a imaxe da virxe de Schoensttat, (a quen renden devoción os croatas, un grupo oligárquico en Santa Cruz), realiza oracións nos cabildos, chora e xesticula como os pastores evanxélicos… Nesta seguinte etapa do proceso de rebelión, Camacho sobreponse aos liderados partidarios e asume o rol de salvador de Bolivia. Nun acto “de valentía” lánzase á Paz para entregar unha carta da súa renuncia a Evo Morales, dicindo que entregaría a Evo a Biblia, “porque Deus volverá entrar ao Palacio de Goberno, pois con Evo estivo en mans do diaño”.

Aínda foi máis lonxe cando dixo que chegou ao palacio e os 15 minutos renunciou Evo, que esa foi a súa propia unción como elixido para ser o próximo líder. Mentres tanto apoiou a sucesión da senadora Añez, poñendo os seus respectivos ministros, pero ademais sostendo xunto á presidenta de facto o discurso mesiánico de que Deus dispuxo que eles estivesen hoxe no poder.

A oposición electoral

Nunha enquisa recente na que o MAIS logra o 20% aínda sen candidato, aparece a candidatura de Añez con preto de 5 puntos menos e con outros case 5 puntos sobre o resto dos posibles candidatos. Non debería sorprendernos esta nova xogada no taboleiro, posto que a oposición reinventou os seus candidatos e vénos promovendo. Mais quen decide desde o norte imperial terá que ilos rexeitando como alternativas.

Así, Camacho e Pumari, polas súas mutuas infidelidades, por unha banda, e sobre todo por carecer dunha alternativa viábel e críbel máis aló do evanxelismo militante, deixaron de ser unha alternativa para o imperio. Así parece suxerilo a viaxe de Camacho polos EUA para presentarse. A entrevista na CNN foi unha trampa da que quedou moi mal parado. Despois diso asistimos á reconciliación entre Camacho e Pumari, que xa carga consigo a perda de apoio no propio oriente; tamén dos cívicos e CONADE, onde Albarracín busca promocionarse custe o que custe como o recambio da representación.

[Nota do editor: Direita apartidária boliviana forma aliança eleitoral sob o lema “Deus, pátria, povo”: “Camacho e Pumari propuseram uma frente única contra o que chamam de “narcogoverno” anterior e por um novo Estado “sem racismos, sem rancores, sem ódios históricos nem fantasmas inexistentes, criados no imaginário dos ideólogos do MAS [Movimento ao Socialismo]”, tais como “ a divisão entre leste e oeste, campo e cidade ou esquerda e direita”. Ao mesmo tempo, vetaram a participação na sua frente de políticos tradicionais (…) Referiam-se a políticos que lideraram a oposição durante os 14 anos de Governo de Morales, como Carlos Mesa e Samuel Doria Medina…”]

Por outra banda, habería que mencionar ao case desaparecido Carlos Mesa, cuxa mensaxe parece seguir sendo que se presentan como a oposición máis estable, porque até ratificou aos seus candidatos, e con todo a novidade pode ser o cuestionamento no interior do propia fronte, cando Luis Revilla se postula como posible candidato de recambio. Os demais en realidade esperan contentarse cos restos e participar da feira de siglas onde se distribúe a representación. Así atopamos a Chi no seu periplo de ofertar o seu potencial de votos, e a Félix Patzi que vende aos descontentos do MAIS-IPSP a posibilidade de obter representación.

Este é o contexto no que aparece a Añez como candidata creada para buscar a unificación da oposición. Trabállase desde o goberno na construción do seu relato da Cenicienta. De orixe humilde, que saíu dun pobo pequeno do oriente, que con sacrificio se fixo profesional e por dotes propias converteuse en política. Logo vén a parte mítica, cando segundo os evanxélicos e ela mesma é Deus quen lle dá a oportunidade de facerse presidenta do país.

Ten todo o adobo das películas, das historias con final feliz e os contos de fadas. Mais a realidade é que está patrocinada pola oposición neoconservadora evanxelista do país e do continente, e dispón de todo o apoio político e os recursos da administración Trump a cambio non só dunha xogada xeopolítica de buscar a derrota absoluta de Evo Morales e dos gobernos progresistas, senón materialmente e no menor tempo posible repoñer o poder territorial imperial sobre Bolivia. Reposición de relacións diplomáticas cos EUA, o reingreso da USAID e da DEA e, finalmente, o asunto máis importante, retomar a potestade futura sobre o recurso do litio boliviano a través de axentes chilenos que abrirán o camiño para as transnacionais.

En definitiva, este é o escenario opositor para as eleccións de maio. Inclúase a angustia e a desesperación, producidas polos esforzos de desarticulación dos avances do Estado Plurinacional e para xerar medo a través da persecución e da suspensión de dereitos fundamentais. Ademais dunha crecente crise económica produto da viraxe neoliberal que ha ter como consecuencia política o crecemento do descontento xa non só de evistas ou masistas, senón de sectores populares que desde as eleccións foran atrapados no discurso do descontento e días mellores sen Evo e que hoxe só poden lamentarse e nalgúns casos mobilizarse en defensa dos seus dereitos fundamentais.

(*) Juan Carlos Pinto é sociólogo e analista político boliviano.

Próxima entrega (e última): O proxecto imperial fronte ao proxecto revolucionario.