O sentido común en construción

No barómetro do CIS de setembro pregúntase, coma sempre, cales son os principais problemas que existen en España. Sendo “o paro”, “a corrupción” e “a clase política”, por esta orde, os mais citados, seguidos dos problemas de “índole económica”, “a independencia de Catalunya” (un dereito político convertido en problema) e a mais distancia a “inmigración”. A simple vista, a axenda de preocupacións da sociedade española atópase marcada profundamente pola axenda mediática. Nada novo, por outra parte.

Pero hai un ítem que chama a atención. O racismo como preocupación acada un 0,1% dos enquisados mentres a inmigración acada un 4,1 e un 6,6% como primeiro ou segundo problema. No mesmo barómetro a categoría “os nacionalismos” (o español non, que é o normal) teñen máis puntos que “a violencia contra a muller” como primeiro problema.

Seguindo esta liña, un cidadá-tipo non se considera racista pero preocúpalle a chegada de inmigrantes, retratados polos medios de comunicación coma ondas de monstros negros e terroristas que se lanzan sobre os arames e toman as costas españolas en caiucos que apenas se manteñen a flote. Agóchanse datos ou analízase torcido.

“A imaxe ‘espectacularizante’ de auxiliadas no mar, inmigrantes saltando o valado na fronteira ou a relación xenófoba delincuencia-orixe funciona na construción do estereotipo da ameaza. Configura unha non-realidade que aviva un sentido común racista, clasista e baleiro de empatía.”

Esquecen os medios mainstream que a meirande parte de inmigrantes chegan por Barajas e co pasaporte/visado en regra. Sendo a migración norteafricana a cuarta en procedencia. Segundo un estudo da Obra Social de La Caixa (institución para nada anticapitalista), os inmigrantes achegan ás arcas publicas mais do que reciben. De feito, a citada poboación representa o 1% de persoas beneficiarias de pensións no Estado. E sendo unha poboación marcadamente moza, o da saturación dos servizos sanitarios non é mais que unha mentira retrógrada de miradas reaccionarias. Pero a imaxe espectacularizante de auxiliadas no mar, inmigrantes saltando o valado na fronteira ou a relación xenófoba delincuencia-orixe funciona na construción do estereotipo da ameaza. Configura unha non-realidade que aviva un sentido común racista, clasista e baleiro de empatía.

Igual de preocupante é a construción do inimigo-ameaza que nos últimos tempos os mass media, opinólogos e redes sociais veñen deseñando dese gran outro identitario, e que rematou coroándose nunha visibilidade e normalización inquietante do «fascismo democrático» (si, un dos oxímoros dos tempos líquidos que nos toca vivir). Esa nostalxia de Franco declamada e enunciada sen vergoña empuñando a rojigualda e esa homoxeneización española a todas luces nunca existente que non fora a sangue e lume compoñen o armazón da carauta fascista mediaticamente normalizada baixo epígrafes coma “estrema dereita”, “dereita radical”.

Xunto a iso, a dialéctica sociolóxica equidistante que iguala violencias polo mero feito de selo: a agresión do maltratador e a defensa/prevención desta, o fascismo e o antifascismo, a brutalidade policial e a simbólica performativa. Son os ingredientes perfectos do cóctel dun status quo inquebrantábel e ortodoxamente eficiente.

“Preocupante é a construción do inimigo-ameaza que nos últimos tempos os mass media, opinólogos e redes sociais veñen deseñando dese gran outro identitario, e que rematou coroándose nunha visibilidade e normalización inquietante do «fascismo democrático»”

O sociólogo francés Pierre Bourdieu dicía que o estado, as institucións e as prácticas da orde dominante (a escola, a universidade, os medios, a linguaxe política) son lugares ou expresións dunha violencia simbólica que tende a ocultar, baixo un aspecto de naturalidade, “relacións de dominación invisíbeis pero de efectos sociais temíbeis”. No caso do Estado español o fascismo (posfranquismo) sempre estivo presente: no poder xudicial marcadamente reaccionario que mudou a superficie (Audiencia Nacional) pero non o contido (Tribunal de Orden Público, TOP), no poder executivo con partidos debedores dunha ditadura nunca condenada en base a que “houbo dous bandos”(?), e no poder lexislativo de acordo a unha orde constitucional de marcado cariz ditatorial (lei de reforma política de 1976), coroado todo iso por un cuarto poder mediático neoliberal e clasista que da barbarie fai tendencia e do medo ficticio a súa trincheira.

Non é de agora, é correlativo á marca España. O diferente agora é que a dereita xa non se aglutina baixo o mesmo partido e certa esquerda institucional fai gala dos mesmos vicios, coa bandeira da progresía nacional española coma lavativa mental.

E pode que o mal vaia gañando, pero nas nosas mans e mentalidades está a responsabilidade de evitar outra derrota histórica. E quizais, comece por apagar o televisor…

A Coruña, 24 de outubro.