Transparencias, morais e fascismos contemporáneos

Rebeca Baceiredo

Compartilhar no facebook
Facebook
Compartilhar no twitter
Twitter
Compartilhar no google
Google+
Compartilhar no whatsapp
WhatsApp
Compartilhar no telegram
Telegram
Compartilhar no email
Email
Compartilhar no facebook
Compartilhar no twitter
Compartilhar no google
Compartilhar no whatsapp
Compartilhar no telegram
Compartilhar no email

Curioso. Nese vagón non só funcionaba a megafonía, incluso estaban pondo un filme: O círculo (James Ponsoldt, 2017), no que Emma Watson interpreta un personaxe en conflito cunha nova sociedade tecnolóxica na que, por outro lado, ferventemente participa, profesionalmente falando. A transparencia é a máxima esixida moral e politicamente para a comunidade cívica da película, toda ela rexistrada e en contacto a través da rede dixital. Moral e política son dimensións case indiferenciadas nese distópico mundo.

A maior exposición, maior democracia, aseguraban no filme, aínda que soa ben contemporáneo. O progreso social, xa non político, consistía en asegurar un maior grao de exhibición da esfera privada dos membros do grupo social en cuestión, representantes e representados, para demostrar que non existe po ningún: nin un pensamento escrito fóra de ton, ningunha acción realizada fóra de lugar,… nada pouco apropiado. Non inapropiado en función da xustiza en si ou do principio reitor dunha ética, senón inapropiado para os milleiros de ollos cegos que son os xuíces da norma social, do nomos, da opinión xeneralizada, da ideoloxía máis salvaxe –por inconsciente– que se fai carne rapidamente, pois nútrese de artigos que ata sinalan o tempo de lectura estimado, a saber, en torno a un minuto e medio. E non pode quedar nada colgando para unha reflexión posterior.

Botando man de ideas antigas, a oblicuidade enunciativa do sistema parece resoar co Platón utópico, que demandaba os mellores individuos para esfera pública, do mesmo xeito que os estoicos vían necesario saber demostrar nela, lugar da excelencia (areté), a prudencia. A virtus debe agora, outra vez, ser exhibida, co fin de asegurar a rexeneración ética dos membros sociais, pois esta pauta sinala todos os membros da nova cidadanía. Transparencia, non tanto administrativa como moral. A cidadanía novísima mídese en termos de moralidade, mentres demanda para outras sociedades, desde un etnocentrismo liberal misturado co cinismo neoliberal, a separación do nomos e da lei: así, alegrámonos da despenalización da homosexualidade na India ou demandamos que a sharia se deixe de aplicar nos países islámicos.

O espazo público, e antes político, privatízase, pois os medios e as redes non son as prazas… A esfera privada ábrese a ese espazo privatizado e xa non político: da policía, no sentido que Mouffe lle concede ao termo, isto é, da imposición da ampla e ríxida norma social, do consenso imposto con certa coacción. Tamén entra a norma como lei no antigo espazo privado: pode non estar permitido fumar nun edificio particular, na casa arrendada, na habitación de hotel alugada. É a lóxica da urbanización, da norma privada.

“Así, a descomposición do espazo político preséntase como progreso.”

Así, a descomposición do espazo político, de por si pensamento múltiple e procedementos non violentos, preséntase como progreso, os xuízos morais semellan a vangarda ética e a vinganza volve confundirse coa xustiza. As cousas como son, di Casado, de xeito transparente, sen eufemismos nin lóxica, coa visceralidade da paixón, maiormente baixa. Non é que se pretenda reducir toda actividade intelectiva á razón, e certamente foron oportunas as reaccións aos excesos ilustrados, pero así como hai algo máis que o racional, dende logo que hai algo máis que o sentido común, pois recúase tanto que a Terra non pode ser redonda se o chan é plano…

Sen os filtros da razón, e da súa conseguinte actividade neuronal, os individuos empoderados nos sentimentos, sempre particulares pero tan xenéricos, e enarbolado o poder do ignorante, impoñen conviccións como verdades do sentido común e responden aos imperativos que poboan os enunciados chamando á acción: just do it, be more human, jump, go… nunca ningunha cuestión, coma soldados, nunca ninguén para e fai unha pregunta. Ben dicía Tocqueville que mentres pensabamos que amabamos a liberdade só estabamos odiando o amo, que foi substituído por outro de cara afable. E todo o mundo contento porque era o que se desexaba…

“Sen os filtros da razón, os individuos empoderados nos sentimentos impoñen conviccións como verdades do sentido común.”

Así, a xustiza que demanda esta sociedade neoliberal é a do amo, a que provén dos dogmas, das receitas de pensamento nas que se adhiren as opinións, sempre incapaces de comprender outras razóns que as súas paixóns. Por iso a xustiza, que di nacer na distancia dunha prudencia que pretende evitar o odio do castigo, así como promover a reflexión a propósito dun pacto social que implica o respecto ao outro distinto a min, regresa, na concepción social, ao seu pasado escuro e confúndese coa vinganza, coa violencia que levan dentro, coa ficción psicolóxica, que lle chamaba Nietzsche. Ao parecer, esta fai crer nunha sensación de certa retribución, e gratifícase coa humillación sádica do anómico (anomal) punido, do que está fóra da norma, da lei, do dogma.

Ourense, 19 de outubro.

Rebeca Baceiredo

Rebeca Baceiredo

Ourense, 1979. Licenciada en Ciencias da Comunicación e doutora en Filosofía e con estudios en arte contemporánea. Escribe sobre sistemas de representación e réximes de poder. Os ensaios filosóficos xiran, esencialmente, en torno aos modos de subxectivación e a obra máis literaria aposta pola deconstrución do suxeito-autor.