Xeografía do voto indíxena en Bolivia

Sen dúbida que haberá varias interpretacións como condición de tarefas a emprender; aquí vai un intento comprometido cunha concepción teórica, cunha posición política e co propósito da maior rigorosidade para permitirme unha análise obxectiva que me conduza a pertinentes conclusións que sirvan como guía da acción.

As eleccións do 18 de outubro en Bolivia mostran novamente a vitoria electoral do MAS, agora por máis da metade dos cidadáns que concorreron a votar.

Hai un ano, unha construción discursiva sistemática logrou armar unha base social contra o Goberno socialista de Evo Morales. Esta base social foi o soporte dun golpe de estado que impuxo un goberno de corte neoliberal o cal terminou destruíndo a economía en todos os seus ámbitos.

Este é un feito que se atopa nun contexto internacional. Para a súa comprensión, necesitamos retrotraernos uns anos. O retorno da mirada imperial ao subcontinente, logo do seu repregamento noutras partes do mundo, construíu unha política cultural contra toda forma progresista que dispute o goberno ou que sexa Goberno. Parte desa política foi construír no sentido común en América Latina que as esquerdas progresistas, en calquera das súas facetas, caracterizábanse por ser: corruptas, autoritarias, antidemocráticas, vinculadas ás mafias ou o narcotráfico, minorías fraudulentas, opresoras, etc. Este discurso emanou desde o centro emisor e organizador mediático que ordena discursivamente aos mass media desde o Río Bravo ao Cabo de Fornos.

Este vai ser o soporte no que se monta o traballo local das dereitas en todo o subcontinente e obviamente en Bolivia, son estes supostos atributos os que lles permiten ter un discurso case académico. Asumirán esta base discursiva durante un par de anos apoiados por un esquema mediático radiofónico, impreso e televisivo que lles permitiu minar as certezas sociais sobre o presidente Evo e o Goberno do MAS; a persistencia e insistencia cotiá de casar estes atributos perversos co Goberno masista logrou crear a dúbida razoable en parte da propia base masista e na poboación en xeral. Ante a ausencia de estruturas políticas de dereita non vergoñentas do seu liberalismo, resultado da vitoria masista estes anos, resultou que o discurso se foi convertendo no aglutinante liberal colonial que creou unha identidade colectiva de quen dicían non pertencer a esa categoría dos outros indios salvaxes masistas.

Neste proceso participou unha serie de intelectuais e opinólogos que copaban as columnas xornalísticas, os programas radiais e televisivos, a iso debe sumarse unha política equívoca das portavocías exercida polo MAS que facilitou unha montaxe discursivo anti-masista desde valores como a democracia e a liberdade. O éxito relativo nesta disputa discursiva serviu de plataforma para aplicar o discurso á realidade nacional e ás súas contradicións máis perversas que son as notas étnicas da colonialidade republicana, tan vixente até o 2005.

Parte desa política foi construír no sentido común en América Latina que as esquerdas progresistas, en calquera das súas facetas, caracterizábanse por ser: corruptas, autoritarias, antidemocráticas (…) Este discurso emanou desde o centro emisor e organizador mediático que ordena discursivamente aos mass media desde o Río Bravo ao Cabo de Fornos.

A dereita, nas súas distintas facetas, vaise configurar non desde unha proposta política ou económica, non vai ser o discurso liberal político, moito menos o discurso neoliberal económico o que tecerá a súa identidade, pois avergóñase das súas bases teóricas; a dereita necesitaba un horizonte amplo que lle permitise pretender ser maioría nacional e só podía conseguilo retrocedendo até a configuración étnico-discriminatoria da suposta naturalización dunha supremacía culiblancoide que configuraba cinco séculos até facía un par de décadas atrás a toda a sociedade boliviana. É así que aos poucos o discurso apegará todas as notas degradantes do ser a ese outro que é o masista, o indio, o salvaxe pois é indistinto esoutro ás notas que o describen: ignorante, sucio, fedento, besta, bruto, covarde, corrupto, narcotraficante, etc.

Constrúese a identidade de dereitas desde a negación da indianidade, pois o indio é masista e o masista é indio; ser de dereitas é non ser masista, é non ser indio. A nova identidade opositora constrúese desde o alter ego, o indio masista; iso permitiralles xuntar na súa contorna toda a problemática étnica dun colonialismo interno sustentado na natural supremacía das notas blancoides occidentais nun mundo mestizo que escapa do seu indianidade como condición de ascenso social ou de ser.

A medida que se achegaba o 20 de outubro de 2019, esta forma discursiva se cara a máis despótica e agresiva pero aínda era situada en zonas xeográficas específicas das cidades capitais. O traballo sistemático no sentido común, axuntado a unha serie de erros do propio proceso de cambio habilitou que un discurso de “fraude” electoral se poida instalar.

A oposición fixo os seus mellores esforzos de unidade, cría que tiña a oportunidade de gañar as eleccións pois lograra converxer nun só candidato baixo a lema de voto útil, pero non lle foi suficiente, máis aínda nin sequera lle alcanzou para forzar unha segunda volta.

A aposta do voto útil non era sinxela: o partido de Costas, os demócratas, deberon resignar unha bancada lexislativa a cambio da oferta dunha porcentaxe do posible Goberno, cinco posibles ministerios se se gañaba as eleccións, pero só ilusións se a entrega de votos non cumpría co obxectivo en primeira ou segunda volta.

E foi isto o que sucedeu, a oposición máis conservadora quedou sen soga nin cabrito, logrou unha bancada marxinal de oito lexisladores cun pouco máis do 4 por cento de votos logrados, e o trinta por cento dun non executivo é nada.

Constrúese a identidade de dereitas desde a negación da indianidade, pois o indio é masista e o masista é indio; ser de dereitas é non ser masista, é non ser indio. A nova identidade opositora constrúese desde o alter ego, o indio masista; iso permitiralles xuntar na súa contorna toda a problemática étnica dun colonialismo interno.

A teoría da fraude converterase na xustificación de mobilización da base social opositora, que está configurada desde unha clase media tradicional urbana que apropiou o discurso da fraude non porque a razón impuxese argumentos, senón porque necesitaba agarrarse dalgunha explicación de porqué non gañaron cando eles asumen que son maioría. Montada no discurso do “monumental fraude”, a oposición buscará unha segunda volta non obtida polo voto, pero esixida desde o sentimento de crerse a representación dunha maioría. Era evidente que non gañaran ao MAS pero ilusionábanse coa posibilidade de que o MAS quedaría con 2.747.746 votos e non podería conseguir un só voto máis; entendían que, na segunda volta, Comunidad Ciudadana (CC) alcanzaría o tres millóns de votos, superando o 50 por cento que o NON obtivo o 21 de febreiro de 2016. Será Carlos Mesa, en coordinación coa representación da OEA, quen vociferará fraude, “monumental fraude”, primeiro, aducindo que el era o gañador e arrebatar a vitoria; logo, cando semellante insensatez pecaba de estúpida, optou por alegar que a diferenza entre CC e o MAS era menor ao 10 por cento e esixir a segunda volta.

A aparente lexitimidade, construída durante anos, sumouse á lóxica étnico-colonial e a unha clase media tradicional afastada dos seus privilexios naturais do mando das xestións estatais en todos os niveis e asediada por unha nova clase media que diluía as notas da súa distinción; todo iso foi o soporte da concorrencia ás rúas esixindo a desexada maioría non obtida pero desexada.

O discurso será cada vez máis étnico-colonialista, o Goberno de Evo será cada vez máis un “Goberno autoritario de indios cocaleros ignorantes cochos antidemocráticos e fraudulentos”; baleirar de contido humano o mundo indíxena masista a través do non-ser convértese no novo eixo discursivo que caracterizará os 20 días de mobilización social no que se sostivo o golpe de estado militar que elevou á senadora Jeanine Añez como presidenta.

A impotencia ante a súa derrota fixo que o discurso étnico-colonialista sexa cada vez máis despótico e humillante contra as formas indíxenas nacionais. Na medida que o discurso lles posibilitaba construír a súa identidade desde a enunciación “eu non son indio, eu non son masista”, os sectores radicais sumaron actos de discriminación case patéticos cando optaron por atacar a toda cidadá ou cidadán que na súa vestimenta ou somatización expresaba as súas raíces indíxenas, acusábana de ser masista polo só feito de ser indíxena.

O principio filosófico é simple: todo o indíxena porta todos os atributos negativos que describen o non-ser, ao baleirado de ser; e son os mesmos atributos que configuran ao primeiro Goberno indíxena, que configuran a todos os que apoian ao Goberno, a todos os masistas. Por iso é que construíron o factor ordenador da súa comprensión da realidade: todos os masistas son indios e todos os indios son masistas. É así que se volveu unha práctica corrente o asedio ás señoras de pollera en todas as zonas céntricas das cidades capitais e aínda que esa foi a forma máis explícita non foi a única.

Ofensiva pre-electoral

Os actos dos operadores e secuaces do golpe ditado desde o norte serán as expresións máis despóticas das notas anti-indíxenas explícitas os 20 días posteriores ao proceso electoral. A escenificación da toma da praza Murillo e o Palacio queimado, a baixada da wiphala (símbolo de loita dos pobos orixinarios) e a súa posterior queima, fixeron explícito que a bolivianidade pretendida, unha vez desprazado pola forza militar o primeiro presidente indíxena, era unha bolivianidade blancoide, moderna, culta, occidental e sobre todo anti-indíxena.

As formas armadas da institucionalidade estatal reclamábanse republicanas, co que facían explícito o retiro de toda simboloxía que refira ao Estado Plurinacional, que é por excelencia o Estado construído desde as notas indíxenas do pobo boliviano.

Cando se desprega o golpe, igual que en 1980, os militares convidan o presidente a renunciar: Luís García-Meza fíxoo con Lida Gueiler e Williams Kaliman Romeu fíxoo con Evo Morales; entón desátanse todos os demos. A decisión de non enfrontar ao golpe que toma o presidente Evo Morales en reunión cos movementos sociais ten como fundamento evitar un baño de sangue dun pobo numeroso pero desarmado, que se dispuña a enfrontar ás forzas represivas golpistas.

A mobilización de miles de persoas, en termos da dereita colonial, miles de indios salvaxes encheron as avenidas do Alto realizando unha apropiación territorial obrigando o repregamento das unidades policiais que horas antes ofreceron chumbo a quen se aproximasen.

O accionar étnico-colonial tanto dos matóns apoiados por policías para atacar aos familiares e os domicilios dos masistas, como o accionar simbólico das forzas represoras e as súas ameazas armadas a quen se aproxime ás unidades policiais no Alto, así como o acoso nas cidades a toda identidade indíxena, e outras cousas menores, serán as condicións dunha mobilización popular que ten como núcleo denso a defensa da wiphala e consígnaa “a pollera respéctase”; o mundo indíxena fora violentado novamente, como a inicios de século XXI.

A mobilización de miles de persoas, en termos da dereita colonial, miles de indios salvaxes encheron as avenidas do Alto realizando unha apropiación territorial obrigando o repregamento das unidades policiais que horas antes ofreceron chumbo a quen se aproximasen. Ese mundo da plebe que retomaba o seu espazo territorial exponse a entrar nas zonas de clase media e danse as primeiras confrontacións que produciron feridos e mortos na clase popular mobilizada.

Os golpistas imporán o seu Goberno civil a sangue e lume coa venia imperial e subimperial de aquí o sur: será nos masacres de Senkata, Sacaba, Pedregal, Río abaixo, Betanzos, con máis de 800 feridos e 38 mortos, que o novo Goberno consolidará a súa estadía na praza Murillo.

É importante deterse na cantidade de feridos pois debe quedar ben claro que as forzas represivas disparando a eito buscaban escarmentar e acalar a este mundo indíxena insurrecto que enfrontou a peito aberto ás forzas represivas armadas até os dentes para enfrontar ao pobo que xuraron defender. A derrota militar que representaron os masacres esixiu un pacto de pacificación sobre as cruces dos mortos e as feridas dos convalecentes, así se alcanzou a amentada pacificación á que refire de maneira descarada o Goberno de Añez.

O Goberno resultado do golpe de estado, que naceu non só derrocando un Goberno unxido polo voto popular, senón que descoñecía o proceso electoral de outubro esixindo á asemblea anular as eleccións por lei baixo o suposto de fraude, todo iso rifado coa Constitución e as leis.

O Goberno constituído tiña como función a convocatoria a eleccións nun límite máximo de 6 meses, pero foi pateando a data todo o que puido; tamén tiña como tarefa ante as súas bases demostrar todo aquilo de que se acusaba ao Goberno derrocado, desde os supostos vínculos co narcotráfico, os supostos feitos de corrupción, até a monumental fraude co que se pretendía xustificar o golpe de estado.

Pasaron os meses e os cargos emitidos durante anos contra o Goberno de indios que minaron a lealdade de parte dos adeptos ao presidente Evo, non eran ratificadas. Tiñan o control do Executivo pero non se achegaba documentación ningunha que mostrase indicios e probas; máis aínda, facíanse públicas investigacións que mostraban a perfidia no informe da OEA sobre supostas irregularidades, mostrábase como falaz toda a serie de acusacións montadas contra o Goberno dos indios.

Nada do afirmado durante anos contaba con documentación probatoria: antes de novembro aducíase que non podían mostrar probas porque o Goberno non lles permitía acceso á documentación e algunha xente acreditou neles, pero agora eran Goberno e estaban nas súas mans todos os documentos, con todo, as amentadas probas non apareceron porque non existen. A monumental fraude, que se converteu no credo dos golpistas, limitouse ao informe da OEA sustentado en 200 actas de 35.000 e a dirección do TREP [Transmisión de Resultados Electorales Preliminares] -desmontada por catro estudos internacionais-, non se achegou un só indicio máis e nin sequera se probou a consistencia das 200 actas.

Non podían ler que o morto que crían velar en novembro estaba vivo, que as partes do seu corpo descortizado volvéronse a xuntar e que o seu desexo para preservarse no poder operaba como raio dador de nova vida: miles de indios salvaxes volveron mobilizarse en todo o territorio nacional.

Nese escenario chegou agosto. E de novo adíase o proceso electoral que, por tarde, debeu ser en maio, cando xa o desprazaran a setembro (4 meses despois); agora pateábano novamente a outubro, coa pretensión de postergalo realmente até o próximo ano. O desexo voraz por preservar o poder que se obtivo pola acción militar buscaba lograr unha xestión gobernamental óptima que lles permitise ter unha mellor representación parlamentaria para poder compor o próximo Goberno de coalición, ao estilo dos gobernos neoliberais de xunta de minorías dos anos 90.

Non podían ler que o morto que crían velar en novembro estaba vivo, que as partes do seu corpo descortizado volvéronse a xuntar e que o seu desexo para preservarse no poder operaba como raio dador de nova vida: miles de indios salvaxes volveron mobilizarse en todo o territorio nacional, máis de 150 puntos de bloqueos mostraban a vitalidade do retorno da indianidade insurrecta. O soporte armado do Goberno de facto sóubose incapaz de intervir efectivamente, polo que o Goberno e o Tribunal Supremo Electoral víronse obrigados a consolidar a data do 18 de outubro como data definitiva das eleccións. Moi poucos dos intelectuais orgánicos da dereita ‘blancoide‘ leron o que estaba a acontecer, quizais os únicos que comezaron a cheirar foron os próximos a Comunidad Ciudadana, así que se puxeron en campaña para lograr que todas as candidaturas báixense en aras de fortalecer ao seu candidato, para o que contaban non só con varios medios de comunicación senón coas enquisas.

Concentración das dereitas

Mesa sempre entendeu que ao ser o nomeado pola embaixada norteamericana todos lle debían submisión, por iso é que se negou a formar unha soa candidatura se non era baixo as súas condicións. A inicios do proceso electoral, os seus propios ex-socios discutíronlle que o acomodo das bancadas só permitía que os candidatos mesistas fosen os elixidos e pediron que se reconfigurase o reparto na franxa de seguridade, pero Carlos Mesa opúxose a consideralo. Así, cando Jeanine Añez decidiu postularse, os socios de Mesa abandonárono: Revilla, Oliva e Doria Medina atoparon na fórmula Añez moito máis do que buscaban con Mesa. Fóronse pois con Xuntos, onde se logrou unha rexionalizado no reparto bancada, de maneira que entre todos construíron unha xunta variada rexionalizada. Ningún deles sopesou os graos de corrupción e mal Goberno que podía alcanzar a xestión de Añez, nin que tal desfeita achandaría o retorno da política ditada desde o norte en outubro pasado: o voto útil.

En media campaña, esixiuse que se apartasen todas as candidaturas de dereita en aras de elevar a Mesa coa pretensión de evitar que gañe o MAS. A consígna anti-masista de voto útil presentouse, así, como a única esperanza. Os do norte apostan a iso e esixen a todos os seus secuaces báixense cunha pequena negociación para compensar o esforzo: Jeanine Añez esixe impunidade e un par de cargos; Tuto cadrouse, simplemente e os ‘adenistas’ quitaron a súa sigla sen sequera consultar á súa candidata á Presidencia.

Pero Fernando Camacho negouse. Todos os emisarios foron rexeitados. Desde simples asesores até cadros interventores, como McLean, viron infrutuosa a súa misión e a razón era simple: a sociedade do 30 por cento dun non Goberno é nada, é cero, é un conxunto baleiro. Camacho require dunha propia bancada que sempre lle negou Mesa a todos os seus aliados ou socios, Camacho púxose entón como meta disputar o poder local de oriente aos tradicionais gurús, para o que necesita estrutura estatal.

Resultados electorais

Carlos Mesa afíxose a impor a súa candidatura e a súa propia bancada por encima das demais candidaturas, el era o candidato dos do norte e iso debía ser suficiente para que os demais se puxesen á súa disposición. Iso funcionou en 2019 e esixía que agora tamén así fóra. A súa soberbia fíxoo equivocarse e os resultados foron 1.775.953 votos, que é menor en 464.967 votos con respecto aos 2.240.920 obtidos en 2019; só 28,83 por cento fronte aos 36,51 por cento obtidos en 2019. Non estou seguro se, no accionar da oposición, o máis importante foi a falta de vontade de Camacho para someterse aos designios do norte ou lle sobrou soberbia a Mesa para compartir as franxas de seguridade cos seus aliados.

Os resultados electorais foron un revés revolucionario a toda a oposición colonial culiblancoide en Bolivia: o MAS obtivo 3.281.803 votos en Bolivia e 3.394.052 votos cando se inclúe o voto no estranxeiro, isto implica 54,73 por cento que, cando se incorpora o voto no estranxeiro, chégase a 55,11 por cento. Superouse con fartura o obtido un ano atrás, máis de 530.000 votos e un incremento de 8 puntos porcentuais.

[VER TÁBOAS DE VOTO AO MAS EN GALERÍA]

Cales foron os factores máis relevantes que fixeron posible unha vitoria tan contundente do MAS novamente? Como entender o crecemento do voto cando, en prospectiva da intelligentsia opositora ao MAS, asumíase que este se mantería no seu voto duro, de menos do 30 por cento? Esa intelligentsia entendía que o poder MAS foi basto porque se fixo do Goberno e Evo, o seu líder, abocouse desde o Goberno a favorecer a estes sectores indíxenas; sen o Goberno e o líder sen poder retornar ao país, o MAS debía implosionar a un núcleo duro que iría desaparecendo no tempo. Parecese que estes doctos tiveron de mestre a Fukuyama.

Voto capital/resto do departamento

Unha forma de aproximarse a ler o feito social é traballar cos resultados seccionando o voto cidade capital de departamento de voto resto do departamento, para logo pasar a comparar con outros procesos electorais das mesmas condicións, as eleccións de 2019 e a do 2014.

En 2014, o MAS obtivo 3.057.618 votos, que presentaban 61,01 por cento; en 2019, obtivo 2.747.746 votos, equivalentes o 46,64 por cento; agora, 2020, obtivo 3.281.803 votos e 54,73 por cento. O primeiro dato é que, o 18 de outubro deste ano, o MAS obtivo 534.057 votos máis que o ano pasado, e 224.184 votos máis que en 2014. Podemos afirmar que é a votación máis ampla que obtivo un partido en toda a historia de Bolivia, sobre todo cando a comparamos co último Goberno neoliberal, que foi o Goberno de Goni e Carlos Mesa, quen obtiveron 624.126 votos. É fácil apreciar que iso só equivale o 19 por cento do que obtivo agora o MAS.

A lectura porcentual é diferente, pois a participación cidadá ampliouse moito polo bono demográfico: en 2020, aumentou en 8,09 por cento respecto de 2019, pero, comparando con 2014, diminuíu en 6,28 por cento.

Se se len os datos por departamento, comparando 2020 con 2019, pódese observar que, en case todos os departamentos, o MAS obtivo unha maior votación, só no Beni é 3.000 votos menos, en Pando só 250 votos máis e en Tarija só 870 máis.

En Chuquisaca, o incremento a favor do MAS é importante, case 20.000 votos; en Potosí, case 32.000; mentres en Oruro e Santa Cruz increméntase en máis de 47.000 votos. Pero é en Cochabamba e A Paz onde se rexistra o máis importante: 114.198 en Cochabamba e 275.678 na Paz, ambos representan o 73 por cento do crecemento do voto.

A consideración das porcentaxes dá outra lectura: no Beni, o MAS decrece en 0,61 por cento; en Pando, Santa Cruz e Tarija crece entre 1 e 2 por cento; en Chuquisaca, crece 6,72 por cento, aínda debaixo do crecemento nacional, pero achegándose; en Cochabamba e Potosí, supera apenas á media con 8,34 por cento e 8,27 por cento, respectivamente; serán os departamentos de Oruro, con 14,84 por cento, e A Paz, con 15,23 por cento, os grandes factores do crecemento porcentual.

Separando os votos das cidades capitais do resto do departamento, pódese apreciar que o incremento da capital é en total 129.945 mentres que no resto dos departamentos é de 404.112, o que significa o 75 por cento, é dicir ¼ en cidades capitais e ¾ no resto.

Queda claro que os departamentos de maior participación no crecemento electoral do MAS son Cochabamba, Oruro e A Paz: combinando votos absolutos e porcentaxe, suman 437.139, que significan o 81,85 por cento dos votos e 6,69 por cento dos 8,09 por cento, que é o 82,7 por cento da porcentaxe.

Cando construímos os datos departamentais separando os votos das cidades capitais do resto do departamento, pódese apreciar que o incremento da capital é en total 129.945 mentres que no resto dos departamentos é de 404.112, o que significa o 75 por cento, é dicir ¼ en cidades capitais e ¾ no resto. Se o vemos desde a porcentaxe, temos un incremento de 4,57 por cento en capitais e 10,72 por cento no resto, as capitais serán o 2,07 por cento e o resto o 6,02 por cento dos 8,09 por cento de crecemento total que nos aproxima á relación ¼ capitais e ¾ o resto de cada departamento.

Analizando todos os departamentos, faise máis claro o incremento electoral. No Alto, o MAS obtén case medio millón de votos e 76,80 por cento, o que implica 150.069 votos máis e un crecemento porcentual de +21,58 por cento, con relación a 2019. O Alto representa o 28,1 por cento do total do incremento en votos e 2,32 por cento dos 8,09 por cento, que é o seu 28,6 por cento. O resto do departamento da Paz incrementou 90.606 votos, o segundo máis importante incremento e o terceiro incremento porcentual máis importante con +17,35 por cento, os votos representan o 17 por cento e a porcentaxe 1,4 por cento do 8,09 por cento.

No caso de Cochabamba, o resto do departamento é o terceiro maior crecemento, con 81.042 votos, aínda que porcentualmente só se trata de 8,91 por cento, que representa o 15,17 por cento do voto incrementado e 1,07 por cento do 8,09 por cento. En Oruro, o tema porcentual é interesante: no resto do departamento, hai un incremento de +18,57 por cento, sendo a segunda magnitude, mentres a capital é +13,23 por cento, ambos achegan 47.263 votos.

Os ¾ de incremento de votos que son o resto do departamento está constituído cos votos da Paz, Cochabamba e Oruro, que representan o 84 por cento e o 5,2 por cento do 6,02 por cento que representa o voto no resto das capitais nos departamentos.

Comparación con 2014

Agora vexamos cal foi o comportamento con respecto ao proceso electoral de 2014: está claro que en 2020 obtívose máis votos, aínda que menos porcentaxe.

O comportamento do voto da capital mostra que -80.624 votos obtidos en 2014 non retornou para o 2020, é Santa Cruz con 62.488 votos o lugar máis importante, logo están A Paz, Sucre e Potosí, con aproximadamente 16.000 votos da capital que non retornaron; Trindade e Tarija, cada un con 1.700, Acubilla con -227; só en Oruro e Cochabamba tense un crecemento +11.512 e +25.828 votos, respectivamente.

O voto no resto do departamento, en cambio, mostra un crecemento de +304.810 votos, +129.321 no Alto, +110.433 en Cochabamba e +43.801 na Paz que, sumados, fan 283.555 votos dos 304.810. É en Tarija onde se ten unha redución de 9.725 e, en Sucre, de 1.389; no resto, o incremento en votos é pouco considerable, con excepción de Santa Cruz que presenta +15.742 votos máis.

Porcentualmente redúcese en 9,85 por cento nas cidades capitais e en 3,84 por cento no resto do departamento. É de destacar que se decrece 20,57 por cento en cidade Potosí, Sucre 16,60 por cento, cidade A Paz 15,90 por cento, cidade Santa Cruz 14,29 por cento, no resto do departamento decrécese con dous díxitos en Tarija con 13,0 por cento e Santa Cruz con 11,30 por cento; e crécese unicamente en resto de Oruro con +2,27 por cento e no Alto con +4,79 por cento.

Queda ben claro que o voto da capital creceu a razón de 1 a 3 respecto ao resto do departamento, en comparación co 2019, e en relación con 2014 só creceu en Cochabamba e Oruro, mentres foi deficitario nas demais cidades capital. O voto gañador do MAIS é un voto basicamente do resto dos departamentos, é un voto asentado en tres deles: Cochabamba, Oruro e A Paz.

Un voto indíxena e descolonizador

O voto do MAS é un voto kolla, un voto indíxena descolonizador, o voto do MAS é a reconstrución da plebe maltratada desde hai un ano pola cor da súa pel, pola lingua, pola vestimenta, polos costumes, pola súa cultura e pola súa historia, pero, fundamentalmente, por atreverse a disputar o poder gobernamental.

A oposición colonial culiblanca excretaba todo o seu odio contido para agrupar a todos aqueles quen, fuxindo das súas raíces indíxenas, desexábanse culiblancos, xuntaba a todos os seus iguais e atemorizaba ás que chamaba “minorías indíxenas cocaleras salvaxes e bestiais”. O que nunca entendeu é que a súa despótica agresión serviría para unir a todos aqueles que desprezaba con desenvoltura.

Os votos son a expresión política democrática dos ámbitos sociais que, a partir do 20 de outubro de 2019, deron batalla nas rúas e as estradas, é a expresión democrática da politización social sobre a etnicidade e a colonialidade.

Foi a plebe -que cría que a sociedade tiña abandonado o seu racismo colonial no Estado Plurinacional e deixou de problematizar as notas étnicas, até que en rúas e prazas queimáronse os símbolos indíxenas, agrediuse a quen vestía pollera, humillouse á indianidade, desprezouse a súa cultura e costumes, os seus apelidos- a que volveu buscarse, e se atopou, para saberse igual a calquera e propugnar que ninguén lles volvería pisar o poncho nin a pollera para humillalos. Wiphala en man, a plebe volveu á pelexa e demostrou que é a maioría, e dignamente india, quen asume o dereito de gobernar estas terras precisamente por ser maioría.

Os votos son a expresión política democrática dos ámbitos sociais que, a partir do 20 de outubro de 2019, deron batalla nas rúas e as estradas, é a expresión democrática da politización social sobre a etnicidade e a colonialidade explicitada polo Goberno de facto desde o día seguinte ás eleccións do 20 de outubro. É a expresión de Senkata como núcleo denso do Alto e as provincias; a de Sacaba como núcleo denso da provincia chola e a zona sur cochabambina, é tamén Betanzos como o núcleo denso de todo Oruro.