1939, ano da infamia

A vila da morte (II)

Gustáballe apuntar
aos ollos.
Un ao dereito,
outro ao revés.
(…) Nunca deu atinado
nos dous de vez.
(X. C. Domínguez Alberte)

En abril de 1939 Franco anunciaba formalmente a vitoria das súas tropas. Dous días despois de firmar o último parte de guerra o ditador encargábase de precisar que a posguerra non ía traer a reconciliación. Os vencedores aínda tiñan sede de sangue. Para eles quedaba reservada a paz. Para os vencidos, a morte, a cadea ou o exilio.

O sistema estaba especialmente deseñado para aniquilar totalmente ao “inimigo”. No Novo Estado a cadea cumpría un papel fundamental á hora de controlar a oposición ao réxime mediante a socialización da morte e do medo, por un lado, e mediante o adoutrinamento político e relixioso, por outro.

1939 foi un ano tráxico na Prisión Central de Celanova. En marzo acadouse o máximo de abarrotamento, máis de 1700 presos, moi por riba da súa capacidade. Os soldados encargados de custodiar o recinto, embriagados pola vitoria ou polos celos, utilizarán aos presos como diana dos seus disparos.

Teoricamente, os presos só podían asomarse ás fiestras para participar nas procesións relixiosas. Malia todo, existía certa permisividade e os internos acostumaban a conversar coas mozas da vila por medio dunha inventada linguaxe de signos.

A partir de abril todo cambiou. Coa escusa de impedir que se achegasen ao exterior, os soldados metrallaban aleatoriamente aos presos. Nun período de seis meses teñen lugar 5 incidentes deste tipo cun saldo de 16 feridos e un morto.

A pesar de que o director da prisión se queixa varias veces do gatillo fácil das sentinelas, non só non se tomaron medidas contra os vixías, que saibamos, senón que, por riba, os castigados foron os presos por asomarse ás fiestras, aínda que as autoridades da prisión sabían que non era verdade.

O episodio máis tráxico ten lugar o 1 de agosto de 1939. Ese día son feridos 10 presos a primeira hora da mañá (7:30) mentres se aseaban, pero a gota que colmou o vaso aconteceu o 20 de setembro despois de que un preso recibise un disparo ás 8 da mañá.

O médico fai constar que o tiro foi polas costas, o que lle fai dubidar de que estivera asomado á ventá: “el disparo lo recibió por la espalda, es indudable que dicho recluso estaba vuelto de espalda a la ventana, razón por la cual no cabe dudar (sic) se hallase asomado a la misma”. A partir de entón non se volve ter constancia deste tipo de episodios ata 1943.

A Bandeira chegou a Celanova, procedente de Madrid, a tempo para celebrar o 18 de xullo, desfilando antes polas rúas de Ourense. 7 mortes é o tráxico balance do seu paso pola vila.

En 1939 tamén deixaron a súa pegada de sangue na vila os falanxistas da Bandeira de Marrocos. Esta unidade, formada en gran medida por tropas coloniais, compúñana uns 700 homes que destacaban pola súa ferocidade no combate.

A Bandeira chegou a Celanova, procedente de Madrid, a tempo para celebrar o 18 de xullo, desfilando antes polas rúas de Ourense. 7 mortes inscritas no Rexistro Civil de Celanova “por comunicación del Juzgado Eventual de la Bandera de Falange de Marruecos con guarnición en esta villa” é o tráxico balance do seu paso pola vila.

Os fusilamentos tiveron lugar o 22 de setembro de 1939 ás 7 da mañá, dous días antes da Nosa Señora da Mercé, patroa dos presos. Ese día abandonaron Celanova, non sen antes participar nos consabidos actos relixiosos e desfilar por última vez na vila. O fusilado máis novo tiña só 19 anos. Chamábase Baldomero Vigil-Escalera. O máis vello, Mariano Blanco González, tiña 36 anos. Dos outros cinco ningún chegaba á trintena.

Poucos meses despois de que marcharan, en xaneiro de 1940, o Concello acordou vender os agasallos que deixaran aqueles falanxistas. Se cadra o recordo atormentábaos.

A imaxe da cabeceira: inscrición no claustro do Poleiro, que foi patio da Prisión Central de Celanova.

Compartilhar no facebook
Compartilhar no twitter
Compartilhar no google
Compartilhar no whatsapp
Compartilhar no email

O autor

Pablo Sánchez

Pablo Sánchez

Madrid, 1991. Historiador. Autor do libro Masonería e República en Celanova (2017) e de varios artigos de divulgación histórica. Desenvolve a súa actividade investigadora sobre a historia social e a memoria democrática. Ten colaborado con diversas asociacións e xornais.

#memoria

Deixe um comentário