"Abolir a prostitución sería dar un golpe irreparábel ao capitalismo neoliberal e ao patriarcado máis duro"

ENTREVISTA | Rosa Cobo Bedia

Compartilhar no facebook
Facebook
Compartilhar no twitter
Twitter
Compartilhar no google
Google+
Compartilhar no whatsapp
WhatsApp
Compartilhar no telegram
Telegram
Compartilhar no email
Email
Compartilhar no facebook
Compartilhar no twitter
Compartilhar no google
Compartilhar no whatsapp
Compartilhar no telegram
Compartilhar no email

Erik Dobaño | A Coruña | 7 de marzo. “A loita contra os abusos que sofren as nenas na súa infancia e adolescencia é esencial para a emancipación das mulleres”, di Rosa Cobo, feminista, ensaísta e profesora na Universidade da Coruña, actualmente impartindo aulas en Madrid. Cobo responde a un cuestionario sobre o momento actual do feminismo e os retos desta cuarta ola na loita das mulleres sobre a que vén teorizando. E engade máis obxectivos a conquistar polo movemento: a loita contra a explotación económica das mulleres e a abolición da prostitución.

En 2011, vostede describía un escenario de “desorde mundial” non que o resurdir do “feminismo radical” contribuía a poñer en cuestión o contrato social e o contrato sexual, e tiña provocado unha reacción do patriarcado. Por que nese momento histórico, resurde o feminismo?

O feminismo do século XXI callou nun movemento de masas que é o principio do que o feminismo designou como a cuarta ola feminista. Por primeira vez na historia o feminismo globalizouse. Non hai continentes nos que non exista movemento feminista. É tamén interxeracional con mulleres de todas as idades e sobre todo mozas. Unha característica nova e que define en parte esta nova ola é o ciberfeminismo.

Que factores o reactivan?

Os dous factores fundamentais que están na orixe da nova ola feminista é, por unha banda, o capitalismo global que está ligado a demandas patriarcais e está asignando ás mulleres un papel chave na nova orde económica, precarizando o traballo das mulleres, aumentando o traballo gratuíto e feminizando a pobreza. Doutra parte, producíronse transformacións internas no feminismo que debilitaron os seus debates internos e as súas diferenzas e volveron os ollos cara aos mecanismo de poder patriarcal que nos oprimen.

Que mecanismos puxo en marcha ou patriarcado nesa batalla cultural e social?

O patriarcado inoculou na sociedade a idea da liberdade individual. Cando a liberdade individual se sobredimensiona, escurécense as estruturas de poder, os sistemas de dominación. E esta idea de liberdade individual entrou no feminismo e na esquerda, confundindo liberdade con opresión. E por suposto estou pensando na prostitución, a pornografía ou os ventres de aluguer.

Despois falaremos dalgún destes temas, mais non momento actual, despois do 8 de marzo de 2018, en que estado se atopa esa batalla? Gañou posicións ou feminismo?

A principal ganancia do feminismo foi colocar temas novos na axenda política e entrar no imaxinario colectivo facendo crecer a conciencia crítica feminista.

Cales diría vostede que constitúen as principais conquistas do feminismo non plano institucional (leis, políticas públicas…) nestas dúas primeiras décadas do século XXI?

O máis relevante ata agora é a Lei Integral contra a Violencia de Xénero e a Lei de Igualdade, pero necesítase reformar esas leis e todo o articulado que é propositivo debe converterse en impositivo. Hai que seguir facendo leis para garantir dereitos das mulleres: por exemplo, a lei de abolición da prostitución; e tamén moi particularmente unha lei que implante a coeducación no sistema educativo. A violencia e a desigualdade só pódense combater con políticas de prevención. E aquí a educación xoga un papel crave. Tamén é moi importante non deixar que a pornografía siga estando ao acceso de nenas e nenos.

“Cando a liberdade individual se sobredimensiona, escurécense as estruturas de poder, os sistemas de dominación. E esta idea de liberdade individual entrou no feminismo e na esquerda, confundindo liberdade con opresión.”

Cal debería ser a próxima conquista?

Hai moitas frontes abertas. Paréceme particularmente importante o da prostitución polas complicidades simbólicas e materiais que ten: facer leis de abolición da prostitución supón que os corpos e a sexualidade das mulleres non están no mercado como mercancías. Abolir a prostitución sería dar un golpe irreparábel tanto ao capitalismo neoliberal como ao patriarcado máis duro.

O debate sobre a prostitución

Por que pensa que debe abolirse a prostitución fronte ás que propoñen regulala?

A prostitución é unha das dúas formas de control sexual sobre as que se construíu o patriarcado: unha muller para cada varón -o matrimonio- e unhas poucas para todos -a prostitución-. O feminismo impugna esa política de distribución das mulleres para acceso sexual dos varóns. Damos carta de natureza á prostitución regulándoa ou facemos políticas para que acabe? É aceptábel que os corpos e a sexualidade das mulleres sexan mercancías de consumo no mercado máis criminal da historia do capitalismo? Aceptamos que mulleres vulnerábeis e con poucos recursos, no noso caso de países con altas taxas de pobreza, sexan usadas sexualmente polos varóns da nosa sociedade? Como di Rachel Moran, supervivente da prostitución, cando unha muller ten fame e necesidades dáselle comida, non se lle pon un pene na boca.

Con que ferramentas e argumentos está pelexando esta batalla interna no feminismo o abolicionismo?

O máis importante que temos as abolicionistas é a certeza de que a prostitución é explotación sexual. E ningunha feminista pode estar de acordo coa explotación sexual e dificilmente se pode ler a prostitución como acto de liberdade, a non ser que leamos como acto de liberdade o traballo escravista nos invernadoiros ou nas maquilas. Tamén temos un marco teórico con moitas investigacións e datos empíricos que poñen cara á explotación. A verdade non se pode ocultar. E as abolicionistas estamos mostrando a realidade máis brutal e criminal da prostitución. Tamén temos un movemento que non fai máis que crecer, o abolicionista, no interior do feminismo. Este aumento da conciencia crítica fronte á prostitución entrou na opinión pública e cada vez óese máis a voz abolicionista. Temos superviventes da prostitución que nos din o que pasa nese campo de concentración que son os bordeis e pisos nos que se desenvolve a prostitución. Tamén temos alianzas con colectivos que non son prioritariamente feministas e con grupos de homes que entenden que deben renunciar ao que en realidade é a prostitución: un privilexio patriarcal.

“Das mulleres en prostitución extráese plusvalía sexual e económica. Por iso hai que abolila. Dificilmente se pode ler a prostitución como acto de liberdade.”

Pensa que neste debate interno están influíndo actores externos, o ‘lobby’ proxeneta ou o patriarcado en xeral?

Por suposto, o dominio patriarcal non pode prescindir dun mecanismo de creación de masculinidade hexemónica como é a prostitución, e o capitalismo non pode renunciar a unha das economías ilegais que máis beneficios proporcionan, como é a industria da explotación sexual. Creo, con todo, que hai que facer unha distinción entre o lobby proxeneta (todos aqueles que se lucran das mulleres que son explotadas na industria da explotación sexual) e o lobby a prol prostitución. Neste están profesores de universidade, intelectuais e xente que defende con paixón e con diferentes argumentos a pertinencia da prostitución. De modo que non todo o mundo que defende a prostitución é proxeneta. As feministas temos que combater o proxenetismo e persuadir aos que defenden a prostitución sobre a criminalidade que envolve a industria da explotación sexual. Das mulleres en prostitución extráese plusvalía sexual e económica. Por iso hai que abolila.

Vostede apoiou a decisión da UDC de prohibir unha charla de colectivos que piden a regulación. Onde pensa que se debe situar a liberdade de expresión neste asunto: por diante ou por detrás doutros dereitos das mulleres?

Cando a liberdade de expresión e a liberdade dalgúns choca coa explotación sexual, debe primar a igualdade e a loita contra a explotación sexual. Cando unha actividade dana a terceiros, non se debe manter. Impresionoume moito a paixón coa que algúns profesores da UDC, e doutras universidades, defenderon unhas xornadas que exaltaban a prostitución. Hai moito profesorado a quen lle importa máis a liberdade dos donos dos bordeis que o fin dunha institución ancestralmente patriarcal. Porque obviamente a linguaxe da liberdade non a usan para defender outras actividades escravas. Hai que preguntarse que mobiliza no noso interior a prostitución para que provoque semellante debate. Con todo, creo que non hai que preocuparse porque algúns e algunhas que hoxe a defenden, nun futuro quizá non moi afastado distánciense. Sempre ocorreu así con outras escravitudes que hoxe nos parecen inadmisíbeis.

“Hai que facer políticas públicas para as mulleres que están en prostitución, e con moitos recursos. E estas políticas deben facerse contando coas mulleres prostituídas.”

Cal é ou camiño para chegar a unha abolición internacional da prostitución?

A abolición da prostitución é un obxectivo político irrenunciábel para a maioría do movemento feminista. Hai que pechar os bordeis e perseguir o proxenetismo. Hai que penalizar aos puteiros que reforzan a súa agresiva masculinidade no bordel. E, sobre todo, hai que facer políticas públicas para as mulleres que están en prostitución, e con moitos recursos. E, ademais, estas políticas deben facerse contando coas mulleres prostituídas.

Rosa Cobo, á esquerda, na manifestación do 8M de 2016 en Madrid, con Luisa Posada. Foto: Herme Castro. As imaxes foron cedidas pola entrevistada.

A cuarta ola

O discurso feminista está presente en case todos os debates sociais. En que cuestións en concreto pensa que ten moito que dicir e non se lle está prestando atención?

O feminismo ten moito camiño que percorrer e moitos ámbitos nos que intervir. É pronto para dicir cales serán os intereses do feminismo no futuro porque aínda estamos inmersas na cuarta ola feminista, que apenas acaba de comezar. A cuarta ola está marcada fundamentalmente pola loita contra a violencia sexual. Na miña opinión, hai dous temas que o feminismo ten que agarrar con moita forza: un, os abusos sexuais na infancia. Sen identificalos e visibilizalos dificilmente se poderá reducir a violencia contra as mulleres. A loita contra os abusos que sofren as nenas na súa infancia e adolescencia é esencial para a emancipación das mulleres. O outro obxectivo, que, ao meu xuízo, debe ser preferente é a loita contra a explotación económica das mulleres, tanto no sentido de colocar os nosos corpos ou os nosos úteros no mercado, ou en canto asígnannos os traballos gratuítos ou feminizan a pobreza…

Como describe ou movemento feminista actual?

O suxeito do feminismo somos as mulleres. Todas as mulleres. E isto é importante porque cando un movemento social que perde o seu suxeito político comeza un tempo de crise difícil de parar. A esquerda perdeu o seu suxeito político, o proletariado, a clase obreira, e este feito é fonte de desasosego para unha esquerda que ás veces non sabe nin para quen fala nin onde ten que sacar os votos. O feminismo ten un xenérico como suxeito, as mulleres. Primeiro, todas as mulleres compartimos marcas de opresións comúns e, despois, sobre as especificades de cada grupo hai que construír a nosa axenda.

“A esquerda perdeu o seu suxeito político, o proletariado, a clase obreira, e este feito é fonte de desasosego para unha esquerda que ás veces non sabe nin para quen fala nin onde ten que sacar os votos.”

Rosa Cobo Bedía.

Como valora unha certa institucionalización, o feminismo de Estado ou nas políticas públicas e nos partidos, contra a que advirte unha parte do movemento?

Entendo moi ben a preocupación e claro que hai riscos. Os partidos que habitan as institucións vense moi coaccionados desde mil lugares diferentes. Esas dificultades ás veces silencian o proxecto feminista. Mais, o feminismo é sobre todas as cousas un movemento social. Na sociedade, nas loitas feministas, o feminismo elabora as súas reivindicacións políticas. O Estado ten a obrigación de tomalas e convertelas en dereitos universais.

Ve posíbel, é desexábel, a consolidación dun partido feminista?

Xa hai dous no estado español. O Partido Feminista de España e Iniciativa Feminista. Sería moi bo que houbese un partido feminista con capacidade de aglutinar a moitos sectores feministas e que non fosen partidos minoritarios.

Boa parte do movemento se declara anticapitalista. Está construíndo ou feminismo unha alternativa a este sistema económico?

O feminismo global ten un nervio anticapitalista moi marcado, pero, ao mesmo tempo, o feminismo non é un movemento social que nacera para ofrecer unha alternativa á brutalidade do sistema capitalista. Naceu para loitar polos dereitos das mulleres. Pola liberdade e a igualdade das mulleres. A contribución feminista ao anticapitalismo concrétase na crítica que fai á política sexual deste sistema económico e tamén ao mostrar que as mulleres ocupan un papel crucial no novo capitalismo. Quizá por primeira vez na historia o capitalismo transmite demanda patriarcais: prostitución, ventres de aluguer, pornografía ou a filosofía da liberdade individual como xustificación da opresión patriarcal.

“O feminismo global ten un nervio anticapitalista, pero non é un movemento social que nacera para ofrecer unha alternativa ao sistema capitalista. Naceu para loitar polos dereitos das mulleres. Pola liberdade e a igualdade das mulleres. A contribución feminista ao anticapitalismo concrétase na crítica que fai á política sexual deste sistema económico.”

Cales son as respostas desde ou feminismo á crise económica e laboral, á precarización do emprego que afecta especialmente ás mulleres?

A teoría feminista analiza o papel que o capitalismo neoliberal asigna ás mulleres como traballadoras precarias, mal pagadas, con salarios de pobreza e, ademais, como traballadoras gratuítas. A teoría feminista identificou fenómenos de explotación económica que non foran vistos por outros paradigmas de coñecemento. Pero, ademais, o feminismo colocou a precarización do mercado laboral para as mulleres no corazón da cuarta ola feminista xunto á loita contra a violencia sexual. As kellys foron e son apoiadas polo feminismo, como tamén as mulleres migrantes ás que se lles asignan os peores traballos, os peores pagados e os menos cualificados, e o mesmo ocorre con outros colectivos precarizados.

Como se están a defender as mulleres, a través de que prácticas concretas individuais e colectivas, da violencia directa?

Hai que poñer en marcha distintas políticas e recursos para reducir a violencia contra as mulleres. Paréceme moi importante as políticas de prevención, e neste sentido paréceme crucial a utilización do sistema educativo para introducir a coeducación. Si non educamos aos nosos nenos e nenas, á nosa adolescencia, na idea de igualdade, dificilmente poderemos desactivar a violencia patriarcal. Insisto, na Lei Integral de Violencia de Xénero todos os artigos que teñen un carácter propositivo deben converterse en impositivos.

“A teoría feminista identificou fenómenos de explotación económica que non foran vistos por outros paradigmas de coñecemento. Pero, ademais, o feminismo colocou a precarización do mercado laboral para as mulleres no corazón da cuarta ola feminista xunto á loita contra a violencia sexual.”

A parella ou as parellas, hoxe

Como valora as relacións actuais de parella, dentro do matrimonio ou nos distintos tipos de convivencia?

É unha pregunta complicada de contestar. Creo que a familia patriarcal debilitouse en moitas partes do mundo, sobre todo nalgúns estratos de diversas sociedades. Os anos setenta abriron un espazo de igualdade inédito até entón, pero pronto viñeron dous horrores: a reacción patriarcal e as políticas económicas neoliberais. A alianza entre ambos dominios supuxo un retroceso nalgúns aspectos respecto de ese espazo de liberdade que se abrira nalgunhas sociedades. A volta do amor romántico, de estratexias de control por parte dos mozos sobre as mozas, a precarización do traballo das mulleres, o traballo gratuíto e a forma que se prescribe socialmente para as mulleres a maternidade materializaron esa volta atrás.

Cal é a proposta que como feminista defende para a familia, en canto relación nais-pais e fillos?

A familia patriarcal modificouse moito nalgunhas partes do mundo, noutras, moito menos. A familia patriarcal transformouse como demostran algúns datos: aumento da taxa de divorcios, atraso na idade de ter descendencia, redución do número de fillas e fillos por familia, entrada masiva das mulleres no mercado laboral… Tamén se modificou o concepto de paternidade, que agora é moito máis responsábel para un sector dos varóns. Estes feitos reduciron a dimensión patriarcal da familia en Occidente, pero non a eliminaron. As mulleres seguen facendo a maior parte das tarefas reprodutivas e de coidados. As fillas e fillos son coidadas fundamentalmente polas nais. Tamén apareceron outros modelos de familia: familias recombinadas, familias monomarentais, familias compostas por dúas persoas do mesmo sexo… Unha gran parte das transformacións que experimentou a familia patriarcal teñen a súa orixe nas loitas feministas.

Que espera do 8M deste ano?

Espero que teñamos a intelixencia de reconducir e civilizar as nosas diferenzas. É difícil, pero non imposíbel. Tense que impoñer no movemento feminista o pacto político, as alianzas, as converxencias. Temos que traballar sobre a base das nosas afinidades, e nas cuestións que disentimos cada sector debe traballalo pola súa conta.

A entrevistada

Rosa Cobo Bedía

Rosa Cobo Bedía

1956, Santander. Profesora titular de Socioloxía do Xénero na Universidade da Coruña. Foi a primeira directora do Seminario de Seminario Interdisciplinar de Estudos Feministas da USC. Autora, entre outros, dos ensaios: La prostitución en el corazón del capitalismo (Libros de la Catarata, 2017) e Hacia una nueva política sexual. Las mujeres ante la reacción patriarcal (Libros de la Catarata, 2011); ten participado en numerosas obras colectivas, entre as máis recentes: Oriente y occidente: la construcción de la subjetividad femenina, Edurne Chocarro de Luis y María del Carmen Sáenz Berceo (eds.) en 2014; e Sociología y género, Capitolina Díaz y Sandra Dema (Coord.) en 2013.

Outras entrevistas

A entrevistada

Rosa Cobo Bedía

Rosa Cobo Bedía

1956, Santander. Profesora titular de Socioloxía do Xénero na Universidade da Coruña. Foi a primeira directora do Seminario de Seminario Interdisciplinar de Estudos Feministas da USC. Autora, entre outros, dos ensaios: La prostitución en el corazón del capitalismo (Libros de la Catarata, 2017) e Hacia una nueva política sexual. Las mujeres ante la reacción patriarcal (Libros de la Catarata, 2011); ten participado en numerosas obras colectivas, entre as máis recentes: Oriente y occidente: la construcción de la subjetividad femenina, Edurne Chocarro de Luis y María del Carmen Sáenz Berceo (eds.) en 2014; e Sociología y género, Capitolina Díaz y Sandra Dema (Coord.) en 2013.

Outras entrevistas

Deixe um comentário

Deixe um comentário