Amarelas: turismo sen pasar por Compostela

Ximena Gonzñalez | Ourense, 16 de outubro.  Amarelas traballan o turismo. Fano na Galiza interior. Procurando “redistribuír os fluxos turísticos mas tamén a riqueza”… e “sacando xente de Santiago de Compostela”. Amarelas é unha cooperativa. Son Cristina González e Erea Viz. A sociedade naceu en marzo de 2018 nesa liña de proxectos cooperativos que procuran algo máis que emprego en tempos de crise. Arrancou coa etiqueta de turismo sostíbel, si; pero tamén coa intención dar un salto en relación a esa maneira de entender a explotación dos recursos turísticos. Amarelas traballa nas áreas do Deza e na Limia, as dúas zonas do país, aseguran, con menos turistas ou visitantes. Para Erea e Cristina en Galiza temos “recursos naturais” con potencialidade en todo o territorio e só se trata de crear unha oferta atractiva para quen nos visita.

Cooperar. Cristina e Erea proceden do ámbito social, de educación e maxisterio, e pensan como trasladar ese espírito ao turismo. Para elas esa forma diferente de pensar o turismo significa unha forma diferente de traballar os recursos locais. Por iso tamén o formato cooperativa. En Espazo Coop orientáronas e facilitáronlles a formación para abordar o plan de empresa cooperativa. Neste proceso, contan, descubriron os valores cooperativos e sentíronse representadas nun espírito que para elas xa era unha forma de vida. Cando falan do modelo cooperativo resaltan a importancia de que “o capital sexan as persoas” e que se podan construír relacións económicas xustas para todas as partes, de aí o seu empeño en contar co tecido social e económico das áreas nas que traballan. Iso si, recoñecen que o traballo de sacar adiante a Cooperativa “é demasiado para dúas” e andan na procura de persoas cos seus mesmos intereses e que compartan a súa forma de entender o turismo para integralas no proxecto.

Beneficio social. A aposta pola desestacionalización e a redistribución das visitantes tamén ten que ver con outro dos eixos do seu proxecto: “dinamizar e deixar beneficio social e económico nas vilas do país”. Para iso presumen de traballar na súa terra e de coñecer os recursos, á xente e aproveitar a proximidade como un valor para crear esas experiencias que ofertan. O obxectivo de Amarelas é procurar un beneficio social e comunitario deixando un impacto positivo no territorio no que desenvolven as actividades. “O beneficio ten que ser para as visitantes, mas tamén para a comunidade, tanto a nivel social como económico”, din. Foxen do turismo de masas das cidades e centran a súa actividade no turismo rural, nun rural que coñecen, queren e defenden. “Un contexto no que unir experiencias en torno á natureza e á cultura”.

Creatividade. A de Amarelas é unha aposta polo “turismo creativo” e por transformar a visita nunha “experiencia única” para quen visita por primeira vez un lugar ou mesmo para quen xa o coñece e ten a oportunidade de miralo con outros ollos. Queren ampliar o turismo no rural a todo o ano, creando rede cos establecementos e as infraestruturas que xa existen, e sumando novos axentes sociais a este xeito de traballar sobre o patrimonio “fronte ao modelo promovido polas institucións”. Elas explican a diferencia dun proxecto cooperativo como Amarelas do turismo de masas que é o que se fomenta dende as institucións. Defenden á “xente que quere facer cousas no seu tempo libre” fronte aos simples turistas. Por iso priman unha relación coa veciñanza na que desenvolver actividades e por iso tamén moitas das persoas que contactan con elas son persoas da zona ou da contorna, que xa coñecen o medio, pero que atopan en Amarelas unha forma diferente de vivir esas paisaxes naturais e humanas. “As nosas clientas son a maioría galegas, o que supón un reto para amosar o territorio dunha maneira diferente a como xa se coñece, e adoitan ser persoas con curiosidade, que queren facer cousas diferentes”. Amarelas ofrece turismo próximo e personalizado, con grupos dun máximo de 20 persoas que garantan unha pegada sostíbel no territorio. Turismo creativo mas tamén sostíbel a nivel social, económico e ambiental como obxectivo prioritario do desenvolvemento no rural.

A pegada mínima. O seu plan é non modificar a realidade social do lugar en que realizan as actividades e para iso cada analizan previamente os indicadores de impacto que pode ter. Con este plan tamén traballan en que as persoas coñezan a problemática do turismo de masas, saiban onde van, que se fai no lugar que se visita e a través da interpretación dean valor a toda esa experiencia. “Ao visitante tamén hai que transmitirlle o coñecemento e o respecto do medio e o lugar que visita”. Respecto do negocio que se promove desde as institucións, en Amarelas téñeno claro: “non hai planificación sostíbel e real a longo prazo, fai falla investimento e control sobre o que se fai neste sector, non todo é gañar diñeiro”. Cristina e Erea están a favor das polémicas taxas turísticas pero aclaran que “o problema é como se distribúe despois ese diñeiro” por parte das institucións. “Temos infraestruturas pero falta planificación”, lembran. E reclaman atención ao desenvolvemento rural e unha estratexia para resolver os problemas das veciñas. “Non serve impulsar cousas”, din, “como se fixo numerosas casas de turismo rural, que logo pechan a maior parte do ano porque non hai ningunha planificación para o turismo da zona na que están”. Elas son grandes críticas do turismo “como ocupación hoteleira”, e advirten da precariedade na contratación no sector e da falta doutros indicadores que permitan un negocio menos estacional e menos “urbano”. Advirten que “ese turismo de ocupación hoteleira, tamén chamado de sol e praia é o que masifica os recursos, infla os prezos, ignora o interior e despraza ás veciñas onde se concentra”. Como exemplo disto, din, o modelo AirBnb –a plataforma de intercambio de aloxamentos presente en 191 países que ofrece case 4 millóns de vivendas– que “desmonta a vida social dos barrios e despraza ás veciñas converténdoos en espazos para o turismo e non para a vida, perdendo identidade, seguridade, a vida comunitaria e así nacen os barrios pantasma”.

Onde e que. “Se dicimos que o que facemos é interpretación con carácter participativo, non explicamos moito”, din entre risas. Os seus programas van desde o Entroido até a gastronomía, pasando pola Vida dun río esquecido –o Limia desde as súas fontes no monte Talariño– e polo patrimonio monumental: o Carboeiro, por exemplo. Erea e Cristina explican como fan o que fan a partir dun par de ofertas a modo de exemplo, non sen antes aclarar “a experiencia comeza co contacto telefónico, aí é cando comezamos a explicar o que facemos e a xente xa se dá conta de que non vai facer un turismo como o habitual”.

A conquista de Carboeiro é unha forma de revisar os ollos cos que miramos o noso patrimonio. Propoñen unha visita nocturna ao Mosteiro de Carboeiro. Equipadas con lanternas e formando grupos, as visitantes desenvolven un xogo en tempo real (algo semellante ao rol, din) no que van descubrindo e coñecendo a historia do mosteiro. O obxectivo é adquirir coñecemento a través do xogo e pasar de ser ouvinte pasivo a actor da aprendizaxe. Comentan que no refrixerio posterior, que tamén serve de avaliación da actividade, a diversión e a descuberta do que se aprende son as maiores satisfaccións das participantes. En Zobra, na Serra do Candán, unha pequena aldea de produtoras tradicionais de mel en ecolóxico, a proposta une sendeirismo e interpretación da flora e fauna do lugar cun obradoiro de mel e unha cata. É unha actividade á que poden acompañar as mascotas. Amarelas tamén realiza proxectos sociodeducativos con institutos para a divulgación da economía social, unha das preocupacións das promotoras deste proxecto.