"O movemento libertario en Catalunya está actuando e radicalizando as loitas"

ENTREVISTA | Ricard de Vargas

Compartilhar no facebook
Facebook
Compartilhar no twitter
Twitter
Compartilhar no google
Google+
Compartilhar no whatsapp
WhatsApp
Compartilhar no telegram
Telegram
Compartilhar no email
Email
Compartilhar no facebook
Compartilhar no twitter
Compartilhar no google
Compartilhar no whatsapp
Compartilhar no telegram
Compartilhar no email

Erik Dobaño | A Coruña, 12 de novembro.  Ricard de Vargas estivo na Coruña, en Compostela e en Vigo a semana pasada para falar da guerrilla anarquista en Catalunya nos anos 40 e 50, do movimento obreiro autónomo, do MIL e da OLLA, organizacións ás que perteneceu, e tamen da guerrilleira anarquista galega Xaquina Dorado, e do presente conflito catalán. No Ateneo Libertario Xosé Tarrío da Coruña falou de historia diante dun público mozo. Despois, na conversa con adiante.gal concretou a súa análise sobre o procés e o papel do movemento libertario na loita pola independencia.

Vostede di que naqueles anos, nos setenta, a pregunta era: que virá despois do capitalismo? Había esperanza. Pero hoxe o que hai é medo. Como se ve o que vén desde o movemento libertario?

Que virá despois do capitalismo era un libro de Esteban Balazs que publicamos clandestinamente e que propugnaba a sustitución do capitalismo por un socialismo libertario. Porque, efectivamente, naqueles anos dado o contexto das loitas, creíamos na posibilidade de iniciar un proceso revolucionario que puidese acabar finalmente co capitalismo. En cambio, agora, non sei se as mozas e os mozos que me escoitaron son conscientes de que as cousas van empeorar moito. Aproveitaron toda esta crise para ter máis controlada á xente, para fodernos máis. Se agora hai un trinta ou un corenta por cento de mozas e mozos sen emprego, o que vén coa revolución tecnolóxica é o duplo de desemprego en poucos anos. Hoxe a situación dos máis novos é esta: teñen que mobilizarse, e xa non para crear un mundo mellor, senón pola súa supervivencia. Chegará un momento en que só haberá traballo para un 20% da poboación. Que farán co resto? Supoño que nas altas esferas están pensando en dar unha paga para que a xente teña algo para comer… A xuventude ten que producir unha revolta contra esta situación. Ten que organizarse. En Catalunya está pasando, hai diversos colectivos no campo e na cidade tentando vivir ao marxe do capitalismo, mesmo do Estado. Pero ten que haber unha revolta.

Mais moita xente segue pensando en recuperar o que perdemos?

Iso non vai pasar. Iso que se perdeu non vai volver nunca máis. As elites están noutra cousa. Están pensando en resgardarse, seguir vivindo ben e a que lle dean o resto da xente. Teñen a tecnoloxía e o poder para podelo facer.

Asúmese que un certo fascismo está de volta. Historicamente, diante sempre estivo o anarquismo. Tamén está rebrotando o anarquismo?

É certo que desde hai uns anos o anarquismo e o movemento libertario en xeral volven interesar á xuventude. Estámolo vendo moi claramente en Catalunya. Penso que en toda esta crise, nesta confusión, as mozas e os mozos buscan referentes en loitas máis auténticas ou máis combativas. Os referentes que se quixeron dar na transición fallaron e forman parte deste sistema opresor, entón miran cara a xente que daquela loitabamos por unha ruptura co franquismo, que non se deu.

Vólvese falar dun cambio de réxime, hai certa esperanza cando menos nese cambio de réxime. En que se parecen estes tempos a aqueles dos setenta?

A principal similitude é que o réxime está esgotado. Tiveron que cambiar ao rei e os partidos están moi gastados. A cidadanía entendeu que o PSOE e o PP eran a outra cara da mesma moeda do franquismo. Todo aquilo que contaban de que a transición foi unha cousa modélica veuse abaixo, entendeuse que todo foi cousa de pactos agochados entre partidos e militares e demais. Sabe que naquela época todos os partidos democráticos, o PCE e o PSOE incluídos, levan nos programas o dereito de autodeterminación? Que pasa con iso agora? Foi unha transición traizoeira. Podías falar de moitas cousas, mais non podías cambiar nada. Nós non só tiñamos a todo o Estado franquista diante, tamén ao PCE e os socialistas que pactaron con eles. Entón quedou intacta a estrutura económica e o poder do Estado con toda a estrutura administrativa, militar, xudicial. Iso permaneceu. Hoxe vemos que non hai división de poderes e que cando lles convén sáltanse as súas propias leis. Agora o Estado sacou a máscara, sobre todo en Catalunya. Non eran tan demócratas. Hai un fascismo soterrado co que conviviron os comunistas e outros que tiraron proveito da transición. Todo isto aparece, estivo sempre, pero aparece agora porque hai demandas máis fortes de ruptura co réxime. Catalunya ten posto todo isto en evidencia.

Que esperanzas ten un libertario nunha rebelión como a do ‘procés’?

A maior parte do movemento libertario en Catalunya está actuando e radicalizando as loitas. Está traballando nos movementos sociais. Enténdese que non se produciu unha ruptura na transición e que a correlación de forzas en Catalunya é favorábel para que se chegue a producir. O movemento libertario coincide con outros movementos que son autoxestionarios e anticapitalistas, e moitos deles independentistas. Non é só unha cuestión de independencia nacional, é unha cuestión de liberdades. E, afondando nelas, chegarase non só a unha autodeterminación do país, senón tamén nos barrios e dos traballadores. Acadar unha independencia real, unha independencia que non estea controlada polas elites. Que non sexa un Estado como outros que hai por aí…

Pero na práctica teñen unha alianza con certas elites?

Hai contradicións, si. Dise que o movemento popular é interclasista. Ben, agora non se pode facer unha revolución tal e como están as cousas. Entón, o primeiro é romper co Estado español e crear unha serie de infraestruturas liberadas para, máis adiante, poder ir avanzando. A gran burguesía, os bancos, Aguas de Barcelona, os petróleos, as multinacionais, a patronal… están con Madrid como antes estiveron con Franco. E mesmo a mediana burguesía, digamos, que está dentro do procés, non está a loitar pola independencia. Pero o movemento independentista vén da base e teno removido todo. A antiga Convergència, se non se tivera declarado independentista, quedaría fóra. O Partido Socialista Catalán, a metade del, desapareceu. Esta mediana burguesía non acredita na independencia, pero vese forzada, se non, desaparece. Desaparece desde o punto de vista de ter capacidade de dirixir o proceso. Tamén sucede que boa parte da clase media proletarizouse por culpa da crise económica e radicalizouse. A independencia, en Catalunya, non é só unha cuestión de nacionalistas.

Como explica os acontecementos desde o 1 de outubro do ano pasado?

Pois toda esa clase media e burguesía mediana non foron quen de cumprir o que prometeran. Tiveron medo. O 1 de outubro quedou demostrada a capacidade de autorganización da xente. Déronse conta de que xa non controlaban isto. Pensaban nunha independencia concedida por Madrid. Realmente non son independentistas, pero están na cadea e viven diso. Si, España é un réxime autoritario, nacionalista, imperialista… pero eles viven da represión. Sen esta represión, terían desaparecido da condución do procés.

Quen controla o que está pasando, o camiño cara a independencia?

Está todo nunha etapa de maduración. Hai un gran descontento porque o procés vese como unha mentira que utilizaron, que non cumpriron nada do que dixeran. Todo era un farol. Eu creo que agora comeza de verdade. Pero xa hai unha cousa certa: máis da metade de Catalunya, mesmo xente que non é independentista, non quere saber nada do Estado español. Nada.

De Vargas, na Coruña. Na imaxe do cabeceiro, no Ateneo Libertario, antes da súa conferencia.

“E que non se fixo unha resistencia pasiva. A xente estaba preparada para continuar despois do 1 de outubro, pero non se fixo porque estes dirixentes políticos tiveron medo. Marcharon de fin de semana…”

Supoño que non lle sorprendeu a represión do 1 de outubro.

Non. Era normal que iso pasara.

Desde fóra o que si sorprende é que non houbera unha resposta violenta?

As provocacións viñan de antes e seguen… que si somos nazis, que si a ETA… Segue habendo violencia por parte do Estado [o mesmo sábado, tres días despois da entrevista, houbo cargas policiais en Barcelona] e agresións de grupos fascistas. Hai provocación, pero a xente sabe que si se responde, eles terán a escusa para dicir que somos violentos e entón baterán máis forte. Eles buscan iso. Isto sabémolo, pero tamén sabemos que terá que cambiar. Chegará un momento en que teña que cambiar.

En que sentido?

E que non se fixo unha resistencia pasiva. A xente estaba preparada para continuar despois do 1 de outubro, pero non se fixo porque estes dirixentes políticos tiveron medo. Marcharon de fin de semana… Había unha serie de plans para ocupar aeroportos e máis… estar alí e crear un problema enorme ao Estado. Pero o goberno desapareceu. Nesta maduración haberá que tomar decisións con intelixencia, unha resposta violenta só beneficiaría ao Estado.

Josep Fontana dicía que unha independencia “non se logra máis que cunha guerra de independencia”. Que pensa vostede? Cree que se pode lograr por medio dunha resistencia pasiva?

Pode que chegue un momento en que haxa violencia defensiva… Non o sei. Catalunya é un enclave económico e xeo-estratéxico moi importante para Europa. Cunha resistencia pasiva poderíanse xerar certos niveis de inestabilidade que Europa non consentiría. Ese é o camiño que non se seguiu o 1 de outubro e precisamos máis tempo.

Que puxo de manifesto Catalunya do carácter da esquerda estatal española, Podemos?

Podemos chegou a gañar unhas eleccións en Catalunya. Pero no 1 de outubro non se puxeron decididamente do lado do pobo. Primeiro dixo que si, que Catalunya non tiña que esperar polo Estado, que tiña os seus dereitos… Despois dixo outra cousa. Ficou no medio. E estar no medio é non estar en ningunha parte. Sempre perdes. Colau vai para un lado e despois para o outro. En fin, veremos que pasa, pero o que está quedando ao descuberto é o Estado, o Estado que vén do franquismo tal e como é.

“Por primeira vez a clase obreira pasaba ao ataque. Lembro que despois da morte dun obreiro en San Adría, centos de compañeiros del asaltaran unha comisaria. Isto non tiña pasado nunca.”

Vostede participou na reconstrución do movemento anarquista en Catalunya nos últimos anos do franquismo. Como recuperaron ese fío despois de que o anarquismo fora laminado?

A nivel organizativo nos anos sesenta o movemento estaba desaparecido en Catalunya. En parte foi pola represión e polo illamento, e tamén por non saberse adaptar ás novas condicións de vida e ás novas xeracións. Xa non estaba nin nas fábricas, ou moi pouco, nin nas universidades. Foi a través das Comisións Obreiras, o sindicato, e dunha radicalización das loitas nos barrios como comezamos a vivir experiencias autónomas confrontadas cos partidos que querían dirixir as loitas, sobre todo o PSUC. Foi nesas loitas como chegamos até posicións libertarias. Pero fóra da CNT. Morto Franco volveu haber unha reunión da CNT e volveron entrar centos de afiliados, procedentes na súa mayoría da autonomía obreira. Regresou xente do exilio, fundáronse ateneos, houbo unha eclosión… o mitin de Montjuic do 77 aínda non se superou: fálase de máis de 250.000 persoas.

Daquela si conectaron coas novas xeracións?

Viñamos dun réxime ditatorial. A xente máis moza crecera cun sentido fondo do antiautoritarismo, con ansias de liberdade e autonomía. Entón empezamos a recuperar a historia do movemento libertario en Catalunya… pero todo empezou nas loitas nos barrios e nas folgas, na confrontación coa patronal, co Estado e cos intentos dirixistas. O que fixo o MIL, o das expropiacións, os atracos, non era nada novo. Iso facíano xa nos anos vinte e trinta os anarquistas para axudar ás folgas, facer bibliotecas… Mais case podíamos dicir que o noso era algo así como un neo-anarquismo porque non viña da CNT nin daquel movemento libertario de antes da guerra.

A finais dos setenta vían próxima a Revolución?

Ben, o que quixen dicir na conferencia é que nos anos setenta dábanse unhas condicións que nunca antes se deran. Falei un pouco ás presas das folgas salvaxes, do movemento autónomo en Italia e noutros sitios que estaban a superar aos sindicatos. Tamén había movementos culturais que rexeitaban todo o anterior. Os americanos foran derrotados en Vietnam. Maio do 68, revoltas obreiras en Polonia, grupos armados en moitos países: RAF, Brigate Rosse. Por primeira vez a clase obreira pasaba ao ataque. Lembro que despois da morte dun obreiro en San Adría, centos de compañeiros del asaltaran unha comisaria. Isto non tiña pasado nunca. O MIL xurde aí. O capital estaba perdendo capacidade de acumulación. Entón chegaron os Pactos da Moncloa, coa axuda indispensábel do PSOE, o PCE, UGT e CC.OO., para recuperar o terreo perdido pola radicalización das loitas. A clase obreira, despolitizada, íase politizando. A xente foi perdendo o medo. Isto pasou. A Revolución? Si, parecía que era posíbel. Estabámola facendo no día a día, nas loitas, nas nosas vidas. Comportabámonos como se estivermos xa liberados. Volvo á aquela frase dos situacionistas que tanto nos gustaba citar: “Non se pode loitar contra a alienación con métodos alienados”.

Un referendo acordado por Madrid sería “un método alienado”?

Non vai haber referendo. O Estado non o quere. As elites tampouco. Entenden Catalunya como unha propiedade do Estado.

O entrevistado

Ricard de Vargas

Ricard de Vargas

Barcelona, 1950. Libertario. Militante do MIL (Movimiento Ibérico de Liberación) e da OLLA (Organizació de Lluita Armada), en realidade a denominación que a Policía ideou para definir a rede de grupos autónomos anarquistas que operaban en Catalunya entre os setenta e principios dos oitenta. Autor, entre outros, de ensaios en obras colectivas como Anarquismo y Liberación Nacional (1986) e La Primera Guerra Mundial. El enfrentamiento de las potencias imperialistas (1989). Na Rede pódese consultar o seu artigo Salvador Puig-Antich, treinta y dos años después (2006).

A pregunta era: que virá despois do capitalismo?

Ricard de Vargas ten a cabeza despexada, mais ve pouco. No Ateneo Xosé Tarrío deu a conferencia de pé, en galego. Explicou diante do auditorio de mozas e mozos que na Catalunya dos sesenta xurdira unha nova clase obreira que non vivira a guerra, que a memoria do anarquismo mantivérase viva na guerrilla e no exilio, que naqueles tempos a loita contra o franquismo era, tamén e sobre todo, a loita contra o capital: “o obxectivo era acabar co capitalismo… e pensamos que se podía”.

Nos anos sesenta o mundo vivía en constante axitación –”Vietnam, París, a música, a sexualidade, o situacionismo, as folgas salvaxes en toda Europa, tamén en Barcelona, os grupos armados de liberación tamén no Norte… parecía que se podía acabar co capitalismo, a situación era radicalmente nova”–, e nese contexto naceron as Comisións Obreiras e dentro delas, “contra o dirixismo do PSUC, contra os grupúsculos marxistas”, o anarquismo foi rescatando a memoria e as prácticas. Autoxestión, expropiacións á banca para fundar editoriais ou axudar ás caixas de resistencia, con armas e explosivos. “Quixemos conectar aos barrios dos anos sesenta co anarquismo dos anos trinta e corenta… a pregunta era: que virá despois do capitalismo?”.

“Nós tiñamos feito unha análise marxista, porque non tivemos acceso á literatura anarquista até moito despois, dos últimos cento cincuenta anos de loita obreira e chegamos á conclusión de que estabamos na fase monopolista do capital que sinalara Marx”. Ricard de Vargas entrou no MIL no 72 e no 73 fuxiu a Italia. Volveu e estivo uns meses na clandestinidade en Barcelona. Puig-Antich foi vítima do garrote vil. Os Grupos Armados de Combate, o instrumentos para as expropiacións, empezaran a desligarse da clase, a represión era dura e finalmente o MIL optou pola disolución. Na OLLA, o nome que lles puxo a Policía, había quen facía as expropiacións despois do traballo, rebentaron simboloxía franquista, mesmo deseñaron un plan para rescatar a Puig-Antich. “Non quixo, non quería que se arriscaran por el. Estaba convencido de que non o matarían”.

Hoxe a pregunta xa non é que vai vir despois. Algunhas certezas permanecen. “Non se pode loitar contra a alienación con métodos alienados, como dicían os situacionistas. As frontes populistas non van a ningunha parte”. Pero mudaron algunhas cousas. “Os patróns non están nas fábricas, non se lles ve, non os temos diante, e a clase obreira interiorizou parte da cultura capitalista”.

As mozas e mozas quixeron saber se nas novas condicións aqueles métodos serven. “Serven. Hai que volver aos esquemas da acción libertaria. Nos barrios, coa educación”. E coas armas? “Non, sen armas”.

O entrevistado

Ricard de Vargas

Ricard de Vargas

Barcelona, 1950. Libertario. Militante do MIL (Movimiento Ibérico de Liberación) e da OLLA (Organizació de Lluita Armada), en realidade a denominación que a Policía ideou para definir a rede de grupos autónomos anarquistas que operaban en Catalunya entre os setenta e principios dos oitenta. Autor, entre outros, de ensaios en obras colectivas como Anarquismo y Liberación Nacional (1986) e La Primera Guerra Mundial. El enfrentamiento de las potencias imperialistas (1989). Na Rede pódese consultar o seu artigo Salvador Puig-Antich, treinta y dos años después (2006).

Outras entrevistas

Deixe um comentário

Deixe um comentário