O conto que contaches e a profecía de Fernández Mallo

Anxo Carracedo

Compartilhar no facebook
Facebook
Compartilhar no twitter
Twitter
Compartilhar no google
Google+
Compartilhar no whatsapp
WhatsApp
Compartilhar no telegram
Telegram
Compartilhar no email
Email
Compartilhar no facebook
Compartilhar no twitter
Compartilhar no google
Compartilhar no whatsapp
Compartilhar no telegram
Compartilhar no email

A Xunta ten unha axencia que se ocupa especificamente de modernizar o país. Chámase Axencia para a Modernización Tecnolóxica de Galicia, porque a desexada modernidade ha vir a través da tecnoloxía (dixital, por suposto). A tal axencia promove unha morea de eventos, e máis reparte bendicións entre os proxectos modernizadores que presentan empresas e outras entidades. A cousa parece ben orientada. Nas xuntanzas de expertos en modernización fálase desde hai tempo da nova revolución industrial, a cuarta… seica. É a revolución dos datos masivos tratados en tempo real por máquinas capaces de tomar decisións por si mesmas. Recentemente escoitei nun deses acontecementos organizados para acompasar o país aos tempos modernos que a nova revolución fará que o sector industrial deixe de ser un sector conservador, aferrado aos seus propios éxitos até estar seguro de que tirou deles todo o proveito posíbel e un pouco máis (o inmortal motor de combustión interna sería un bo exemplo), para situarse moito máis preto das necesidades e desexos da “sociedade”. Que a sociedade quere deixar de envelenar o mundo? Velaí ten o automóbil eléctrico (enchufado á central de Meirama polo de agora, pero hai que esperar que a cousa mellore).

Que a sociedade necesita para ser feliz o permanente contacto cos seres queridos e non tan queridos? Xa ten o teléfono intelixente, que de tan espelido deixou de ser teléfono. Que quere desprazarse con comodidade e seguridade? Pois de novo se presenta o automóbil, pero desta volta autónomo e cun botón do pánico que xa é obrigatorio nos modelos que se poñen á venta. Seguridade, felicidade, benestar. En esencia, as mesmas esperanzas que xeraron as tres anteriores revolucións industriais. Pero como xa se viu, a tecnoloxía, por moito que multiplique a riqueza no mundo, non garante un reparto xusto.

Con todo, parece un bo fundamento para a ilusión de que no futuro viviremos mellor. Quen non quere enerxía limpa e inesgotábel, como promete a fusión nuclear? Quen non quere que a edición xenética nos permita algún día ter fillos programados para non padecer as nosas doenzas? Quen non quere dispor dun fígado de reposto fabricado con células nai? Quen non desexa que dunha vez por todas alguén invente o auténtico o abre-fácil?… A tecnoloxía non é a verdade absoluta, pero é o último refuxio do consenso.

Estes anos da crise puxeron en evidencia que vivimos nunha enorme mentira: os políticos menten, os bancos menten, os curas menten, as empresas menten, os medios de comunicación menten…

Atopar consenso nalgún lugar é importante, porque as sociedades occidentais (laicas, opulentas pese a todo, decadentes) temos sufrido unha gran quebra da confianza. Estes anos da crise puxeron en evidencia que vivimos nunha enorme mentira: os políticos menten, os bancos menten, os curas menten, as empresas menten, os medios de comunicación menten… Nós mesmos mentimos acotío. E xa non é posíbel disimular. Xa non nos cremos nada. Até hai pouco, aínda podiamos ter certas seguridades. Podiamos venerar ao campión do Tour de Francia, por exemplo, ou ao Nobel de Literatura. Hoxe, nin iso queda. Até a academia sueca decidiu non outorgar este ano o seu premio. Algo cheira podre tamén na pulcra Estocolmo.

O mundo é difícil de arranxar, por causa de que até nas súas pezas máis cativas é extraordinariamente complexo. Pero o fondo do asunto é ben máis sinxelo. Como tanta xente lúcida ten dito (habería que ver quen foi a primeira ou o primeiro para darlle o mérito), estamos gobernados por delincuentes. E, isto xa o digo eu, non basta con pensalo para deixarmos de ser cómplices nalgunha medida.

Non hai sistema perfecto, todos arrastran certa carga de elementos non funcionais. Todos esixen un mínimo de cinismo para poder seguir adiante. Porque sempre hai que seguir, iso é claro. Pero cando o conto que contaches até agora xa non o traga ninguén, só tes dúas opcións: cambialo, adoptándoo aos novos parámetros da corrección, ou teimar na mesma leria sen variar unha coma. Repetila unha e outra vez, até o vómito. Até a vitoria final.

Exemplo da primeira opción: “Os e as ex militantes de ETA continuarán coa loita por unha Euskal Herria reunificada, independente, socialista, euskaldún e non patriarcal”, di a organización no seu derradeiro comunicado. Velaí, finalmente deselado, o motivo de tanto sangue durante tantos anos… Era o patriarcado, paspán!

Xa non nos cremos nada. Até hai pouco, aínda podiamos ter certas seguridades. Podiamos venerar ao campión do Tour de Francia, por exemplo, ou ao Nobel de Literatura. Hoxe, nin iso queda. Até a academia sueca decidiu non outorgar este ano o seu premio. Algo cheira podre tamén na pulcra Estocolmo.

O exemplo da segunda opción atopeino hai uns días, indo a un banco cancelar unha conta. O banco en cuestión, unha popular entidade financeira, estafou a meu pai vendéndolle unhas preferentes e logo estafoume a min, cambiándome as preferentes por accións que da noite á mañá pasaron a valer exactamente cero euros. Pois ben, tras coñecer o caso, o empregado que me atendeu aínda fixo un último intento de reterme como cliente, ofrecéndome un novo produto financeiro invencíbel. Supoño que utilizou os mesmos argumentos cos que outro empregado igual de ben adestrado engaiolou a meu pai. Admito que a miña primeira reacción foi mandalo á merda, pero logo vin que non era para tanto. A fin de contas, pensei, isto é un banco: o seu negocio é quedarse cos cartos da xente… Pouco importa que estafase a meu pai e a varios miles máis de incautos. Pouco importa que teña quebrado e que o engulise un peixe máis gordo. O banco segue aí, contando o mesmo conto.

Dicía antes que todos os sistemas teñen as súas zonas de sombra. Con todo, un está tentado de pensar que o noso chegou ao punto de saturación de mentira, podremia e cinismo, e que a máquina terá que rachar. Un pénsao cando ve a Donald Trump xogar co botón nuclear, ou cando ve a tanta xente que se di de esquerdas permitir por acción ou omisión que un amante da pureza racial se converta en presidente substituto da proto-república de Cataluña (capital Berlín), en tanto que o líder da dereita española prende outro puro cun folio calquera da sentenza que condena ao seu partido.

O que matina ese minguante líder, facendo aneis de fume mentres se sostén sobre o arame da indecencia, é un abismo que polo de agora ninguén conseguiu sondar. Poida que pense no próximo afundimento dalgún dos seus opositores na miseria da súa propia cativeza. Ou se cadra, agora que o negocio da fariña marchou para Alxeciras, profunda nun tema tan clásico como a crise endémica dos sectores produtivos da economía galega. Pensamento no que, dende Monte Pío, ben podería acompañalo un dos poucos candidatos que aínda xogan no sinistro bingo da sucesión.

É normal que nun mundo asolagado pola mentira esteamos desenvolvendo unha gran obsesión pola verdade. Tal parece coa febre das noticias falsas. É aquí onde volvemos ao tema da tecnoloxía do que falabamos ao principio, porque semella que as autoridades europeas asumiron que ha ser ela quen nos salve das fake news.

Explícase así que teñan insistido tanto a Facebook para que poña freo ás trolas que se difunden alegremente por internet por medio da intelixencia artificial e dun pequeno exército de traballadores posibelmente precarizados que se acantonará no edificio con forma de cogombro que Norman Foster deseñou para Barcelona. Hai 25 séculos Platón discorreu que para atopar a verdade temos que saír da caverna, na que permanecemos vendo apenas sombras. Agora faremos o camiño de volta. Loitaremos contra as sombras da desinformación desde dentro da caverna, pero será unha caverna hi-tech.

Dicía Daniel Inneraty nun recente artigo en El País que erramos ao simplificar o asunto de verdade. En democracia non se trata de impoñer unha descrición “correcta” da realidade, senón de sosterse no conflito entre interpretacións diversas. As defensas que levantemos para nos defender da mentira, advirte o filósofo, poden resultar máis nocivas que a mentira mesma.

É o que eu chamo o réxime megustacrático, unha especie de democracia 4.0 no que o teu conto vale tanto como os clics dixitais de aprobación que consigue sumar, e na que cousas como a ortografía e a presunción de inocencia son antigüidades pendentes de poxa, lastres dos que xa nos temos librado.

Así que benvido sexa o conflito, se aínda somos quen de apartar a ollada de nosa fermosa imaxe reflectida no estanque de Narciso para tratar de entender as razóns do outro. Desde logo, saír da caverna pode resultar bastante incómodo. As redes sociais teñen proposto un sistema moito máis práctico e tecnolóxico. Con Facebook, Twitter e demais, a verdade determínase polo consenso dos “Gústame”. É o que eu chamo o réxime megustacrático, unha especie de democracia 4.0 no que o teu conto vale tanto como os clics dixitais de aprobación que consigue sumar, e na que cousas como a ortografía e a presunción de inocencia son antigüidades pendentes de poxa, lastres dos que xa nos temos librado. Onde o vello Platón situaba o Ben, como cúspide do mundo das Ideas, as redes sociais poñen a manciña co polgar cara arriba. Ao principio pensouse que a cousa podería funcionar, até que se viu que non hai un único universo do discurso. As redes non contribuíron a crear un mundo compartido, senón multitude de espazos illados nos que cada un de nós, tan necesitados de aplauso, buscamos a calor da tribo. Así que a modernización tecnolóxica está moi ben, sobre todo se é dixital, pero non abonda.

“Vin as mellores mentes da miña xeración destruídas por Facebook”, pensa o protagonista da última novela do coruñés Agustín Fernández Mallo. Haberá que andar con ollo para que tal pensamento non vire en profecía.

A Coruña | 1 de xuño.

Anxo Carracedo

Anxo Carracedo

A Coruña, 1970. é licenciado en Filosofía pola Universidade de Santiago de Compostela. Traballou como xornalista en Diario 16 e como redactor e editor en diversos medios e axencias de comunicación. É autor dos blogs Artefloralpararrumiantes (www.artefloralpararrumiantes.wordpress.com) e Microdespertares (www.microdespertares.wordpress.com). Ten publicado colaboracións nas revistas dixitais españolas Laduda.net e Caja de Resistencia, e na mexicana Monolito. Vén de sair do prelo o seu primeiro libro de poemas, titulado La tarde libre.

Deixe um comentário

Deixe um comentário