"Os encoros son un fracaso"

Erik Dobaño | A Coruña, 24 de xaneiro. “Eu coñecín o mar de Oza grazas a unha mariscadora, Tereixa, e a dous mariñeiros, Luís e Xosé, que foron os que nos levaron en 2011 comprobar o impacto real que a contaminación da ría ten na vida das persoas. O ano seguinte empezamos a pedir no Parlamento Europeo que unha misión viñera visitar a ría. Conseguímolo malia oposición do PP. Esa misión rematou nun informe que tamén o PP intentou bloquear. O Parlamento Europeo lembrou que hai unha normativa que cumprir e fondos para facelo. Pero nestes sete anos non se cumpriu nada. Por iso agora haberá que volver a Bruxelas”, dixo Ana Miranda, a eurodeputada do BNG, nunha xuntanza con expertos, representantes de movementos sociais, partidos políticos e veciñanza no barrio coruñés da Gaiteira o pasado sábado. “Hai que volver a Bruxelas, Luís”, dixo Miranda dirixíndose a Luís Dopico antes de anunciar que vén de solicitar a reapertura daquel informe “diante do incumprimento por parte do Estado español das recomendacións que nel se emitiron”. No mes de xaneiro volverán a Bruxelas.

Ana Miranda desprega unha actividade intensa a oito meses das próximas eleccións europeas. Implicada desde o principio na investigación do accidente do Alvia ou na denuncia da represión do Estado en Catalunya, Miranda veu o sábado á Coruña falar de medio ambiente apenas dous días despois de que a Asemblea Europarlamentaria Euro-Latinoamericana a designara relatora –xunto a deputada arxentina Julia Perié– dun informe sobre a auga.

Cal é o obxectivo dese informe?

No ano 2010, a petición de Bolivia, a ONU recoñeceu o dereito a auga como un dereito humano fundamental. E no 2013, xorde a iniciativa cidadá Right2Water. Pero a Comisión Europea segue sen recoñecer a auga como un dereito fundamental. Co informe, o que pretendemos poñer en relevo é o problema da mercantilización da auga, que é un ben público, escaso, caro e sofre constantes danos polos impactos no medio ambiente. Hai que obrigar á Comisión Europea a que lexisle máis… e o momento é oportuno porque estamos en plena reforma da Directiva Marco da Auga de 2004 e da Directiva de Auga Potábel.

Cal vai ser o seu papel?

Julia Perié e máis eu somos as relatoras. O informe deberá ser aprobado polos parlamentos Europeo e Latinoamericano, que inclúe os parlamentos Andino, Centroamericano e o do Mercosur. Un dos aspectos que máis nos interesan son as políticas de participación cidadá en calquera decisión que se tome respecto da auga; é dicir, que se consulte á veciñanza desde a instalación dun encoro até a dunha rede de saneamento. E o informe redactarase tamén así, a través de consultas a plataformas veciñais e asociacións ecoloxistas. Estamos preparando unha xornada para o día 6 de decembro en Bruxelas. Tamén haberá contactos cos promotores da directiva marco e co Comité Económico e Social Europeo que xa elaborou un ditame sobre a materia, e coa xente da Fundación Nueva Cultura del Agua.

Cando debe estar listo o informe?

Debería estar en febreiro do ano que vén.

Antes, na charla, referiuse a unha multa que paga cada día o Estado español por unha sentencia do Tribunal de Xustiza da UE. Cal é a razón?

O Estado, é dicir, todos nós a través dos impostos, está pagando unha multa de 46.000 euros diarios por non cumprir coa normativa en depuración de augas residuais en varias localidades. E entre estes incumprimentos está o caso da ría do Burgo, pero tamén a ría de Vigo, Ribeira, Compostela… son directivas comunitarias que non se están cumprindo e en xuño, despois de moito tempo, o tribunal condenou a España.

Leva uns cantos anos atendendo este tipo de cuestións e elevando as queixas a Europa. Cal é o caso máis grave?

Sen dúbida, este, o da ría do Burgo. A situación aquí é aberrante. Estase impedindo que se limpe mentres se obvian os compromisos establecidos. Non se executa o orzamento destinado á limpeza ou se utiliza para outras cousas. Hai unha vontade política clara de non facer nada e deixar esmorecer o traballo das mariscadoras.

Quen está impedindo que se limpe?

Pois hai intereses inmobiliarios e tamén intereses en acabar coa pesca artesanal como puxemos de manifesto varias das poñentes na mesa. Digamos que hai un desinterese pola pesca porque o goberno galego o que quere son grandes plantas de acuicultura cunha xestión moi distinta á que levan as mariscadoras ou os mariñeiros, que son xente que pensa e vai por libre e non están amarrados polas confrarías… A Xunta nunca fixo unha verdadeira defensa da pesca galega. E despois está outro aspecto: o medio ambiente. Que está claro que á Xunta tampouco lle preocupa: Corcoesto, Touro, degradación dos ríos, xestión do lixo… estamos á cabeza dos incumprimentos. É un paradoxo, un país con tanta natureza que é dalgunha maneira un país anti-natura.

“A Xunta nunca fixo unha verdadeira defensa da pesca galega. E despois está outro aspecto: o medio ambiente. Que está claro que á Xunta tampouco lle preocupa”

En Touro ou aquí na ría do Burgo, aínda queda veciñanza organizada que defende o entorno, pero que pasa en comarcas como a da Baixa Limia onde os impactos son enormes e apenas queda xente para defender aquilo?

Estiven alí, na presa das Cunchas, a finais de agosto, e si que hai certo movemento de veciñas e veciños. Como en Verín, polo caso dos residuos das obras do Ave que rematan no Támega. Se o caso do Burgo é o máis grave no litoral, pode que a contaminación das Cunchas e do río Limia sexa o máis grave no interior. Na Limia haberá que tratar de conciliar o interese da industria da pataca e da industria agroalimentaria coa conservación do medio. O que temos que facer é poñer en valor os ríos. En especial os de Ourense e Lugo. En Ourense están a sufrir o control absoluto do PP e mesmo as estacións depuradoras que se puxeron en marcha foron cuestionadas pola Oficina de Loita contra o Fraude de Bruxelas.

No caso do Limia, hai un informe do CSIC de 2014 que di claramente onde está o problema. Que se fixo?

Nada. Nada de nada de nada… nin se controlou a aplicación da Directiva de Impacto Ambiental nin se atenderon as esixencias de Bruxelas para que se conciliaran os usos agrarios co respecto do medio. No BNG non estamos en contra da agricultura, pero si que hai que darlle un tratamento aos residuos. Mesmo hai posibilidades de crear emprego con esa labor… A culpa xa non é só do labrego, a Administración non está facendo nada. Eu creo que a Xunta está porque en Ourense se queime o monte e esmorezan os ríos. Non lles importa porque non hai tantos votos.

Cualedro e Oímbra son dous dos concellos á cabeza dos rexistros de lumes ano tras ano, e agora a Axencia Galega de Desenvolvemento Rural vai e proponlle aos veciños que lle aluguen as terras a Coren e a Panaderías Da Cunha para que planten cereais… É esa unha política para as terras queimadas?

E por riba están a permitir que as obras do Ave contaminen as augas do Támega… A ver, eu o que penso é que en Galiza temos a posibilidade de facer proxectos a pequena escala e repartindo moito máis a riqueza. Nese caso estase concentrando a riqueza en empresas multinacional. Con Coren mirase para outro lado, porque nos vertidos dos xurros ten responsabilidades. Hai que ter un pouco de valentía neste momento e non tapar os ollos cando nos din que é unha empresa que crea emprego. Que imos perder votos? Xa non os temos… De verdade, o que hai é que mirar para o futuro e que se protexa ben toda esa zona.

Tamén quita votos sinalar ás obras do Ave no caso do río Támega?

Pero é que a contaminación está directamente relacionada cos vertidos. Hai evidencias e houbo denuncias de particulares e do propio Concello de Verín. O que lle están dicindo á Xunta é que controle eses vertidos. O Ave? Claro que precisamos un tren de alta velocidade, e sen entrar xa no discurso de se sería máis urxente a rede de proximidade. Non se pode permitir o que están facendo as empresas concesionarias nesas obras, así de simple. E non hai que terlle medo a este debate.

“O PP é unha organización anti-ambientalista e extractivista”

Que se pode facer desde unha instancia como o Parlamento Europeo respecto de todos estes conflitos?

Pois esixirlle á Administración competente, concellos, Xunta e Estado, que se investigue que pasa coas normativas, se se cumpren ou non, porque en todos os casos, no da ría do Burgo, no Limia, en Verín ou en Touro, en todos, hai unha normativa ambiental que cumprir. A presión social axuda. En Corcoesto conseguiu parar a mina. Confío en que en Touro pase o mesmo. Supoño que o PSOE, desde o goberno en Madrid, dará un paso adiante na protección ambiental. Se non, criticarémolos igual que o PP, que é unha organización anti-ambientalista e extractivista.

O BNG acaba de poñer enriba da mesa a posibilidade de nacionalizar os encoros. Vai haber debate?

Sería interesante. A nivel de xestión dos ríos as cousas son moi complicadas. Pense que a Confederación Hidrográfica do Miño-Sil xestiona a maioría dos ríos ourensáns, pero non todos. Por exemplo o Támega pertence á entidade do Douro. Igual era máis sinxelo se aquí se nacionalizaran as presas eléctricas como pasa en Suíza, e ademais alí as colectividades locais reciben unha compensación, algo parecido ao que nós quixemos facer co decreto eólico… Volvo ao principio: no informe que imos elaborar para o Parlamento Europeo tamén incluiremos recomendación respecto da xestión da auga. Todos estes encoros do Miño, do Sil e outros supuxeron un espolio das comunidades… cando non cousas peores, como o desastre do encoro do Umia, no que fixeron un estudo de impacto daquela maneira e agora nin hai auga e cando a hai, está contaminada. Os encoros son un fracaso. Pensáronse dun xeito absolutamente especulativo. Que beneficios deixaron no Ézaro? É tempo de atender esta problemática.

Ve posíbel reverter a situación nos ríos máis castigados polos grandes encoros?

Non o sei. Haberá que estudalo cientificamente.