A Patiña, un ano despois
Unha alianza letal para o dereito á vivenda
Teima | As mans sobre a cidade – Capítulo 6
Álex Pernas | Cambre | 27 de novembro. Venda da propiedade de costas aos inquilinos, traballadores sociais contratados pola propiedade para “orientar” os veciños, cláusulas en vivendas de protección oficial que non se respectan, subas abusivas do prezo do alugueiro, un ano para botalos das súas casas e nin unha soa administración pública que os defenda. Así están a vivir os veciños do inmóbel de protección oficial da Patiña, en Cambre, vítimas da especulación inmobiliaria e da falta de previsión, ou do abandono premeditado dos poderes públicos para ofrecer vivenda protexida.
Hai un ano, cando publicamos a reportaxe Especulan coas vidas, ao redor de setenta familias, moitas delas con poucos recursos, tiñan ante si un futuro incerto. Sufrían as mesmas tácticas que no pasado realizara a especulación inmobiliaria noutras vivendas en alugueiro de protección oficial: desde falta de mantemento das instalacións, até as negativas de renovación de contratos ou silencios por resposta.
Os veciños empezaron a moverse. Manifestáronse e realizaron concentracións, denunciaron publicamente o que estaba acontecendo, puxéronse en contacto coa Xunta de Galicia, co concello de Cambre, e intentárono con LURI 6 SAU, a empresa filial do Banco Santander e propietaria do edificio, o cal era xestionado a través da Inmobiliaria Altamira, tamén do Banco Santander.
A información era contraditoria: o contrato inicial asinado en 1997 entre Fadesa, construtora das vivendas, e a Xunta de Galicia, establecía un período de protección oficial de 30 anos, namentres que unha lexislación posterior limitaba a duración da protección a un máximo de 20 anos. A Xunta defende que prima a nova lexislación, co que o edificio xa non era de protección oficial e o período de protección rematara no ano 2017. O Banco Santander asegurou que continuaba a selo e que a protección remataría no 2027.
As posturas dos diferentes actores quedaron da seguinte forma:
A Xunta lavou as mans deixando desamparadas ás familias sen darlles ningunha alternativa.
Unión por Cambre, partido de goberno no concello tanto na lexislatura anterior coma na actual, prometeu en campaña a creación de 112 vivendas de protección oficial no municipio.
O Banco Santander asegurou, de palabra, que os contratos serían renovados por tres anos nas mesmas condicións incluso no caso de que o inmoble fose vendido.
Os veciños continuaron igual, sen ningunha certeza de cal sería o seu futuro máis inmediato.
Un ano despois, o inmóbel foi vendido a Haya Real Estate SAU, empresa propiedade de Cerberus, un fondo voitre dos Estados Unidos.
[Haya Real Estate SAU é unha empresa coa que ten lazos José María Aznar Botella, fillo do expresidente do goberno José María Aznar López e da exalcaldesa de Madrid, Ana María Botella Serrano, condenada pola venda de 18 edificios de protección oficial ao grupo Fidere, filial do fondo voitre Blackstone. A condena sería revocada polo tribunal de contas por dous votos contra un, sendo os membros que votaron a favor da revogación Margarita Mariscal de Gante y Mirón -exministra de xustiza no goberno de José María Aznar- e José Manuel Suárez Robledano -nomeado neste tribunal, xunto a Margarita Mariscal, a proposta do Partido Popular.]
Desde hai tempo, asociacións, plataformas e particulares de diversos ámbitos veñen denunciando o abuso que están a exercer estas empresas, fondos e bancos, coa chamada burbulla do alugueiro. A administración destes edificios polas entidades xestoras, a maioría das cales entenden a vivenda coma un produto máis sen ter en conta ás familias, os dereitos e as necesidades delas, resulta pouco eficaz, cando ademais en moitos casos operan desde Madrid, manexando grandes lotes e sen coñecer as particularidades de cada lugar.
Neste artigo imos aproximarnos a estas cuestións desde a particularidade do caso da Patiña, o que sucedeu neste ano e como afectou ás veciñas e veciños, tanto no seu día a día coma nas expectativas de futuro.
Venda de costas aos veciños e novas condicións
A comezos de agosto do 2019, os veciños comezaron a recibir notificacións da Inmobiliaria Altamira nos que se indicaba que en abril deste mesmo ano se realizara a venda do inmoble a Haya Real Estate. En ditas notificacións, indicábase o novo número de conta no que os inquilinos que non tivesen os recibos domiciliados deberían facer os ingresos, seguindo nas mesmas condicións que até o momento.
No caso de vivendas de protección oficial existe o coñecido coma dereito de tenteo; isto é que ante a venda do inmoble, os inquilinos teñen a opción de poder comprar as súas vivendas de forma preferente. Este dereito non foi respectado, estando varios dos habitantes da Patiña interesados en realizar a compra.
Nos contratos de alugueiro indicábase que o inquilino renunciaba expresamente ao dereito de tenteo, pero o certo é que dita cláusula podería ser considerada coma abusiva. Fose como fose, o Banco Santander, unha vez máis, primou os intereses das grandes corporacións e fondos voitre sobre os das persoas.
Nese momento, boa parte dos veciños aínda non renovaran o contrato trala súa finalización. Unha vez rematados, ao non ter recibido ningunha notificación por parte da propietaria, e continuar alí despois de 15 días da finalización do contrato, poderían seguir un ano máis nas mesmas condicións.
Algúns dos veciños puxéronse en contacto coa Inmobiliaria Altamira para a renovación. Uns non recibiron resposta; outros si a recibiron, xeralmente varios meses despois da pregunta e a poucos días da finalización do contrato. Respostas nas que se solicitaban unha serie de condicións para a renovación que nunca se esixiran en ocasións anteriores: mes de fianza e aval, contratos de traballo, ou o aval de persoas alleas ao contrato.
Para moitas das persoas da Patiña non resultaba doado obter isto, e moito menos con tan pouco prazo. A pesar de levar vivindo no edifico moitos anos, nalgúns casos case unha década, e pagando sen falta tódolos meses, agora esixían moita documentación para a renovación.
A única saída para estes veciños é abandonar os seus fogares, o edificio e a vila onde levan vivindo moitos deles máis dunha década. Pero ir a onde? Na bisbarra houbo subidas de ata o 30% nos alugueiros…
A mala xestión non se limitou a non dar novas ata o último momento, mantendo a dúbida nos veciños, que non sabían se debían buscar outro sitio onde vivir ou non. Tamén houbo casos nos que se solicitou aos veciños que achegasen algún documento para a renovación, coma contratos de traballo indefinidos, e tras facelo, dixéronlles que non era suficiente e pediron máis, como avais de persoas alleas ou un documento oficial no que se demostrase que ningunha das persoas do contrato era propietaria de ningún tipo de inmóbel. Cómpre dicir que isto podería ter sentido até certo punto nunha vivenda de protección oficial, pero ao acabar a protección unha petición así xa non vén ao caso. Nalgunha ocasión, a inmobiliaria enviou por correo un contrato para que os inquilinos o asinasen e llo volvesen a enviar a Madrid. Despois de facelo, a entidade xestora indicou que as condicións cambiaban e que o contrato non valía, volvendo a enviar outro con condicións máis duras.
En novembro do 2019, xa coñecida a venda por parte dos veciños, estes descubriron outra cousa que non sorprendeu a ninguén: as palabras lévaas o vento, e coma tal, a promesa de palabra do Santander na que afirmaron que os contratos serían renovados 3 anos nas mesmas condicións aínda que o inmóbel fose vendido, non valía nada.
Haya Real Estate púxose en contacto cos veciños para anunciar subidas do 50%. Así, os alugueiros de 280 euros pasarían a ser de 420 euros; os de 300 euros, de 450 euros; e os de 330, a 495 euros.
Coñécese o caso dalgún veciño que levaba anos pagando 450 euros (o cal ía en contra da legalidade, xa que a protección oficial indicaba a obrigatoriedade dun prezo moi inferior a ese). Neste caso, o novo prezo coa subida do 50% podería chegar até os 675 euros. Estes aumentos non poden ser afrontados por moitos dos veciños que viven en situación precaria, sen apenas poder chegar a fin de mes, e algúns precisando da axuda dos servizos sociais para pagar as facturas. Se xa resultaba difícil asumir os gastos até o momento, que posibilidades habería de poder afrontar esta subida?
A única saída para estes veciños é abandonar os seus fogares, o edificio e a vila onde levan vivindo moitos deles máis dunha década. Pero ir a onde? Na bisbarra houbo subidas de ata o 30% nos alugueiros; resulta imposible atopar algo con condicións similares. A Xunta non ten previsión de realizar novas vivendas de protección oficial no municipio, na contorna… en ningures, e das vivendas prometidas en campaña polo partido de goberno do Concello de Cambre aínda non se sabe nada; pero os veciños necesitan unha solución inmediata, non poden agardar.
Xa pasou máis dun ano dende que se soubo que se ía chegar a esta situación, pero ningún dos poderes ofreceu aínda unha solución real.
A educadora social
O 7 de outubro do ano 2019, algúns dos veciños atoparon nas súas caixas de correo un panfleto no que unha entidade nomeada Viviremos se ofrecía coma mediadora gratuíta entre os inquilinos e a empresa propietaria do edificio.
No documento, a entidade afirmaba que se comunicaba cos inquilinos desa forma porque non lles fora posíbel poñerse en contacto con eles por outros medios; porén, tamén dicía que dispoñía do permiso por parte da propietaria para realizar dita mediación. O panfleto remataba cun número de teléfono e correo electrónico, con dominio viviremos.org, ao que o inquilino debería chamar en caso de estar interesado nos seus servizos.
Os veciños preguntáronse como era posible que a entidade non atopase forma de poñerse en contacto con eles cando se organizaran na plataforma A Patiña en Loita e estaban presentes en redes sociais, pero si conseguisen facelo coa empresa propietaria do inmóbel, para o cal primeiro tiveron descubrir quen era a nova propietaria, e despois poñerse en contacto con ela, e que contestase. A eles resultáralles moi complicado.
Un veciño comunicou que se cruzou coa persoa que repartiu os panfletos. Esa persoa dixo que era unha traballadora social e que estaba distribuíndo as comunicacións de parte de Haya Real Estate, a empresa propietaria do edificio.
Facendo unha pequena busca en internet, pódese atopar facilmente información sobre esta organización.
Entrando no dominio viviremos.org, a páxina redirixe ao dunha empresa, Alteba. Na súa web, afírmase que “Alteba é unha empresa de servizos inmobiliarios, que da resposta ás demandas dos seus clientes, en calquera aspecto relacionado co negocio”. Tamén que “desde un código de relación co cliente que destaca polo compromiso co resultado, a nosa misión é a de asesorar, deseñar e executar plans de actuación. Sempre desde o enfoque de entender ao cliente, para atender as súas demandas, de forma persoal e á medida exacta das súas necesidades”.
Indícase tamén que o seu obxectivo principal é “realizar un proceso a través do cal os intereses da propiedade e as necesidades das persoas que viven no inmóbel conflúan nun acordo que dea lugar á finalización do conflito por vía non xudicial”.
Na Revista de mediación publicouse un artigo asinado por Carlos Peiró Ripoll, coordinador do programa Viviremos, onde se explican os obxectivos e modo de actuación de dito programa. Sinala que “desbordados polo alarmante aumento dos casos de ocupación de vivendas, os bancos están decidindo adoptar outro tipo de medidas extraxudiciais para abordar a problemática que supón esta realidade”. Tamén explica que se creou o programa para os bancos “polos efectos corporativos que para a súa imaxe pública están tendo as habituais imaxes nos medios de comunicación, nos que se leva a cabo un lanzamento de vivenda”.
Indícase tamén que o seu obxectivo principal é “realizar un proceso a través do cal os intereses da propiedade e as necesidades das persoas que viven no inmóbel conflúan nun acordo que dea lugar á finalización do conflito por vía non xudicial”.
No caso da Patiña non se trata de vivendas ocupadas; é máis, incluso no caso dos contratos xa finalizados, a continuación no inmóbel estaría dentro da legalidade coa prórroga automática, dado que os veciños seguiron pagando o alugueiro. En todo momento os veciños foron os primeiros preocupados pola situación, intentando poñerse en contacto con ámbalas dúas propietarias, mais estas non deron resposta.
Daquela, por que motivo Haya Real Estate decidiu contratar os servizos desta empresa mediadora, a cal, recordemos, ten coma obxectivo principal resolver os problemas de ocupación que teñen as empresas propietarias (noutras palabras: conseguir que os veciños saian dos inmobles sen acudir aos tribunais, evitando desta forma a mala imaxe que un despexo daría á entidade; ou, en todo caso, conseguir que se realice un contrato de alugueiro cando este non exista), cando nin o inmóbel estaba ocupado ilegalmente, nin a propia Haya Real Estate atendeu ás reclamacións realizadas directamente polos veciños?
A rebarbadora derrubando portas
Outro dos episodios que se poden destacar dende que Haya Real Estate é a propietaria do edificio, foi o acontecido o 10 de outubro deste ano 2019. Contra as dez da mañá, algúns veciños escoitaron fortes ruídos no edificio; ao ir comprobar o que pasaba, puideron ver como varias persoas estaban intentando abrir unha das portas dos pisos, utilizando para isto unha rebarbadora.
Resultaron ser traballadores contratados pola nova propietaria, os cales afirmaron que estaban, por orde de Haya Real Estate, abrindo os pisos baleiros para sacar fotos e despois arranxalos para así volver alugalos.
Disto pódense sacar varias conclusións respecto á mala xestión destas entidades:
Primeiramente, como é posible que a propietaria teña que abrir os pisos á forza?, non dispón acaso das chaves dos mesmos? É posible que a antiga dona do inmoble non llas tivese entregado, pero isto non é máis que outro exemplo de mala xestión.
En ningún momento se avisou aos veciños do que se ía realizar. É sinxelo comprender o susto que levaron ao ver como varios descoñecidos estaban abrindo os pisos pola forza. Tamén se pode sacar outra conclusión: unha vez máis, a empresa propietaria non tivo en conta aos veciños nas súas actuacións.
E, dado o descoñecemento por parte da propietaria da situación do inmoble e dos alugueiros, non resulta improbábel a posibilidade de que a información que tivese respecto aos pisos baleiros e ocupados fose errónea. Que pasaría se tivesen entrado nun piso habitado?
O caso dos inquilinos que quixeron deixar o piso
Os problemas ocasionados pola mala xestión das propietarias non só afecta aos inquilinos mentres viven no edificio, senón tamén unha vez o abandonan. Uns que deixaron a vivenda no mes de xullo, tiveron multitude de dificultades para realizar as xestións con LURI 6. Malia que naquel momento a propietaria xa era Haya Real Estate, os veciños aínda non tiñan constancia disto.
Estes inquilinos intentaron poñerse en contacto coa propietaria por medio do correo electrónico. Este correo foi contestado algo máis dunha semana despois; a contestación consistiu en que a entidade xestora devolveu un número de incidencia e informou de que se chamaría os inquilinos durante a seguinte semana para confirmar a data de devolución de chaves e para asinar o contrato de fin de arrendamento. Nunca os chamaron.
Pasou o tempo e os inquilinos decidiron chamar telefonicamente á Inmobiliaria Altamira. Nunha primeira chamada, a teleoperadora rendeuse despois de 10 minutos nos que non foi quen de atopar a vivenda nos sistemas da inmobiliaria. Nunha segunda chamada, conseguiuno finalmente o cuarto teleoperador co que falaron tras máis de 20 minutos ao teléfono. De novo, déronlles un número de incidencia e indicaron que volverían chamar. Tampouco os chamaron.
Na última semana de arrendamento, e sen novidades por parte da propietaria, os inquilinos decidiron mandarlle un burofax. Indicaban que abandonaban o piso deixándoo a disposición da propietaria; tamén informaban que, en caso de non recibir comunicación por parte da propietaria para devolver as chaves nun prazo, consignarían as mesmas no xulgado.
A piques de cumprirse este prazo, os antigos inquilinos recibiron unha chamada de Gosende y Asociados SL, empresa que xa se encargara hai uns anos da entrega de chaves e as sinaturas dos contratos do edificio. Indicaron que a Inmobiliaria Altamira lles solicitara que recolleran as chaves. Altamira non ten ningún tipo de infraestrutura na provincia da Coruña.
No acto de devolución de chaves, os inquilinos tiveron que asinar o contrato de finalización de arrendamento, documento que tiña data anterior ao día no que foi asinado (tiña a data de finalización do contrato de alugueiro) e no que se indicaba que a localización do acto era Madrid. As outras partes do contrato eran representantes da Inmobiliaria Altamira, as cales non estaban presentes, co que a representante de Gosende y Asociados selou unha copia do documento, informando que recibira as chaves. Tamén explicou aos inquilinos que o contrato orixinal sería enviado a Madrid para que fose asinado polas representantes da Inmobiliaria Altamira e devolto de novo aos inquilinos nos seguintes días. Os inquilinos tardaron case tres meses en recibilo de volta.
O problema é o seguinte: os procesos monitorios deben ser iniciados nos xulgados que correspondan á localidade na que estea a persoa reclamada, neste caso, Madrid. Polo tanto, os antigos inquilinos terían que desprazarse case 600 quilómetros para poder facer a reclamación.
En dito documento establecíase un prazo de 30 días para que a propietaria devolvese a fianza. Pasados os 30 días, esta non foi devolta. Pouco despois, os antigos inquilinos decidiron enviar un novo burofax reclamando as cantidades debidas, ademais dos intereses. Ao igual que o anterior burofax, este tampouco foi respondido.
Finalmente, e despois de catro meses de espera, os antigos inquilinos recibiron a devolución da fianza; iso si, sen os intereses de demora.
A distancia trae consigo máis problemas ca os indicados ata o momento. Ao pasar os meses sen ter resposta ao burofax nin recibir a devolución da fianza, os inquilinos propuxéronse iniciar un proceso monitorio contra a propietaria, fórmula legal establecida para a reclamación de cantidades e que non require de avogado ou procurador. O problema é o seguinte: os procesos monitorios deben ser iniciados nos xulgados que correspondan á localidade na que estea a persoa reclamada, neste caso, Madrid. Polo tanto, os antigos inquilinos terían que desprazarse case 600 quilómetros para poder facer a reclamación. Calquera outro tipo de reclamación realizada dende os xulgados da Coruña obrigaríaos a contratar un avogado.
O pesadelo dos que deixaron o piso nesa época non só se limita á devolución de chaves e á recuperación da fianza. O mes seguinte ao remate do arrendamento, LURI 6 volveu cobrarlles o alugueiro. Ao segundo mes non o fixo LURI 6, senón Haya Real Estate, xa que foi cando empezou a encargarse de realizar os cobros. A nova propietaria non tiña constancia de que o piso estivese baleiro, e seguía cobrando por un arrendamento que xa non existe.
No caso dunha veciña que abandonou o edificio no mes de setembro, cando xa se encargaba completamente da xestión Haya Real Estate, acudiu ao piso un Axente da Propiedade Inmobiliaria (API) para comprobar o estado do mesmo e recoller as chaves. Dito API recolleu as chaves, pero negouse a asinar o correspondente documento no que se confirmaba a entrega, así como as condicións nas que se atopaba o piso no momento da entrega, indicando que non fora autorizado para facelo. Dous meses despois da entrega do piso, a fianza tampouco foi recibida, nin son respondidos os burofaxes enviados pola antiga inquilina solicitando a devolución da mesma.
O futuro
O futuro está aínda máis escuro que hai un ano para os veciños da Patiña: os problemas continúan, as incidencias das vivendas seguen sen amañarse coa nova propietaria, a cal tampouco contesta ás peticións dos veciños, aumentaron os prezos a pesar de todas as promesas, e os veciños seguen sen ter alternativa.
Con propietarios que só pensan en obter cada vez máis beneficio económico, sen preocuparse polos seus inquilinos, e ante a inacción das Administracións que deberían velar polo dereito a vivenda das persoas, que é o que nos queda aos cidadáns de a pé?
As mans sobre a cidade
Unha alianza letal para o dereito á vivenda
“O dereito a teito estase conculcando”
Meter a cidade (á xente) no porto
“As cousas aquí son moito máis difíciles do que eu pensaba”
illas
Precariedade institucionalizada nas bibliotecas públicas
Outras novas
Recadación de fondos para crear o Bosque da Lingua nos Montes de Couso
O aparato de propaganda dos xigantes eólicos sae a escena
Ecoloxistas exixen en Ourense moratoria para frear as macrogranxas