Cidades a contrapelo

A propósito dun libro de Elo Vega que me agasallaron tras un obradoiro sobre poesía e imaxe, vou confirmando, indo e vindo polas miñas rúas de sempre, que a cidade é hostil coas mulleres, que nos foi desdebuxando. Se cadra é unha impresión que sinto agora no contexto de canto está mudando pero o certo é que, buscando un punto inicial desa conduta, se cadra a cidade xa non nos incluíra no seu trazado desde un principio, como tampouco incluíu as pombas, as gaivotas ou os gatos da calella. Estamos aí de sempre pero semella que é de maneira circunstancial, que nos fixeron oco, que estamos subsidiariamente.

O dito libro, titulado A Contrapelo e editado por Chan da Pólvora, dá conta de como nas cidades (e toma por exemplo esta na que vivo, Coruña) os monumentos son explicitamente masculinos. Hai ben poucas estatuas adicadas a mulleres salientables da nosa historia e en case todas a actitude representativa é ben diferente da masculina. Mentres que a estatuaria cívica representa homes de todas as pelaxes, de primeira, segunda, terceira filas e mesmo de retagarda ou absolutamente anónimos –até o can do cego ten o seu propio monumento, e xenial que así sexa- só tres ou catro mulleres están acompañadas polo seu nome, apelidos e fazañas, cricas testemuñais da pedra ou do bronce e, ás veces, que estean aí fíxose a regañadentes. Unha María Pita coruñenta obrigatoria, un par de donas Emilias e de Rosalías ciscadas por aí, sedentarias, lánguidas, con atributos mixiriqueiros de flor, pluma, novelita ou arpa, poetisas, que se di con certo puag. Nada de representalas en pé, traballando ou botando a pacer lingua e enxeño con ferramentas que impliquen algo máis que aburguesamento e fasquío.

O mesmo pasa co rueiro. Un estudo relativamente recente, indica que das máis de mil rúas coruñesas, menos de medio cento teñen nome de muller. En toda Galiza a presenza de nomes femininos nas rúas está por debaixo do 4% da totalidade e non esquezamos que moitas desas señoras ás que se lles adica unha rúa son santas e aí perdéuselles a pista. Polo visto nas placas das rúas tampouco pintamos nada.

As rúas non están feitas para o carriño das señoras vellas (porque a vida mesma non se adaptou e os señores non adoitan levar carriño), para os parladoiros, para levar as crianzas da man de dúas en dúas ou en carriños grandes; as beirarrúas non se dobran nos seus bordos para facer máis fácil o acceso ou o desembarco das ferramentas dos coidados.

O trazado das cidades, chantado sobre alicerce prehistórico, vai mudando como o fan os seres de adn antigo para ir sobrevivindo cos tempos. Aínda así o urbano segue sen adaptarse ás mulleres. As rúas non están feitas para o carriño das señoras vellas (porque a vida mesma non se adaptou e os señores non adoitan levar carriño), para os parladoiros, para levar as crianzas da man de dúas en dúas ou en carriños grandes; as beirarrúas non se dobran nos seus bordos para facer máis fácil o acceso ou o desembarco das ferramentas dos coidados que nos atribúe o rol de xénero. A conciliación queda fóra dos biorritmos cidadáns, todo abre e pecha á mesma hora dando por feito que todas xantamos, durmimos, espertamos ao mesmo tempo, segundo dita a cidade.

Desde a pel das paredes a propia urbe incrépanos en masculino: “Pelirroja Merchi”, un clásico dos noventa, xa está cuberto de gotelé municipal perdendo a súa estraña composición morfosintáctica, mais case todo o grafittismo urbano, aquel tan democrático que se aproveita por igual da ruína que do recén pintado, ten man machota e agride visualmente ás mulleres que circulan. Estencils lilás propoñen o ocaso do patriarcado tímida, limpa e ordenadamente. Cartelaría municipal que indica o fin das zonas machistas como se acoutase ao mesmo tempo a zona onde poder selo (o sinal de non adiantar finaliza a función do sinal de adiantar, non esquezamos a antonimia). Tálanse pólas de árbores vellas onde enganchar o fular atopado ou as cordas dunha randeeira. Non hai papeleiras para cueiros mollados. Discretos lugares cómodos onde dar a teta ou arrolar sen molestias, un recuncho de normalidade onde aplacar perrenchas, bebedeiros para a nosa sede de mulleres preñadas ou para desfaceler un pouco. Luces de seguridade e seguranza para acompañarnos no camiño a casa, xa que a educación segue a ser esgrevia co respecto. Se a cidade non nos aprehende, non nos comprenderá nunca, trataranos sempre como convidadas molestas.

E mentres este urbanismo imperante trazado para a présa, os coches e os servizos diurnos non cheguen entendernos e asumirnos, para crearnos espazos seguros e abondos, mentres non haxa un monumento ás caídas, á soldada descoñecida, ao noso arco do trunfo, a biografía das mulleres seguirá a facerse só no tempo da vida real, en streaming e no papel, que tan boa intención ten pero que tan ben arde.