Contra unha práctica violenta, traumática e deshumanizadora
...
Fai case vinte anos sufrín unha contención mecánica nunha unidade de psiquiatría dun hospital galego. É dicir, suxeitáronme entre varias persoas, coa intención de reducir os meus movementos, sedarme e atarme. A xustificación non era “terapéutica” (xa que, no fondo, a contención nunca foi unha medida terapéutica), tampouco era “por seguridade” (xa que eu non estaba agredindo a ninguén, nin sequera a min mesma). A xustificación era simplemente “práctica”, segundo a lóxica ilóxica das prácticas institucionais coercitivas en psiquiatría: tíñanme que trasladar de hospital, e eu negárame. Os motivos polos que me negaba tiñan que ver co argumento da psicose que padecía nese momento, que, sen entrar en detalles, pódense resumir en dúas palabras: terror e desconfianza.
Poderíamos pensar que aquelo forma parte dun pasado escuro na nosa historia asistencial, poderíamos pensar que aquelas prácticas abominables para reducir persoas que se atopan en procesos psíquicos extremos de medo e vulnerabilidade pasaron xa a historia. Nada máis lonxe da nosa realidade a día de hoxe. A contención mecánica séguese practicando nas unidades de psiquiatría da totalidade dos hospitais galegos, e tamén do resto do estado.
Non hai en Galiza, que se saiba, ningún hospital avanzado, terapéuticamente avanzado e progresista, no que esta práctica estea erradicada. Malia ser considerada como medida de seguridade, reservada en teoría só para casos excepcionais, e nunca como medida terapéutica, a contención mecánica sigue cubrindo de vergoña a práctica profesional nos servizos de hospitalización psiquiátrica.
Úsase como castigo, úsase como medida de comodidade para compensar falta de persoal, falta de empatía, ou falta de conciencia de que as persoas que terminamos atadas a unha cama somos persoas, e que o medo que se pode sentir ao estar “en mans de outros”, dun xeito tan deshumanizado, é o mesmo que sentiría calquera persoa, diagnosticada ou non, en circunstancias similares de privación total de movementos nun ambiente que só podemos considerar, así reducidas contra a nosa vontade, hostil e ameazador. “¿Que será o próximo que me poden facer?” non é unha pregunta retórica, é a pregunta que ronda a calquera persoa que se vexa nesa situación.
“Poderíamos pensar que aquelas prácticas abominables para reducir persoas que se atopan en procesos psíquicos extremos de medo e vulnerabilidade pasaron xa a historia. A contención mecánica séguese practicando nas unidades de psiquiatría da totalidade dos hospitais galegos.”
Que a contención mecánica é unha práctica xeneralizada é algo que sabemos pola experiencia das persoas así maltratadas, pola experiencia profesional das persoas traballadoras que pensan que outra forma de acompañar é posible, e polos testemuños de familiares de persoas contidas, alí onde as persoas contidas non poden ou non queren falar do tema, por medo. Se non é xeneralizada, terán que demostralo cun rexistro, pero… ai!, que non hai rexistro. Resulta que hai rexistro de tomas de medicación, de doses, de entradas e saídas, de horas que se durme, de pensamentos que se expresan na consulta, de condutas disruptivas, pero non das veces que se reduce a liberdade total dunha persoa con correas, nin do tempo que está nesa situación anómala, nin da situación que deriva na indicación desa medida. Porque calquera que teña pasado por un hospital psiquiátrico sabe que calquera conduta diferente da submisión absoluta é susceptible de ser penalizada dun xeito o u de outro, e demasiadas veces en forma de contención mecánica. É a lóxica institucional, seica.
“Resulta que hai rexistro de tomas de medicación, de doses, de entradas e saídas, de horas que se durme, de pensamentos que se expresan na consulta, de condutas disruptivas, pero non das veces que se reduce a liberdade total dunha persoa con correas, nin do tempo que está nesa situación anómala, nin da situación que deriva na indicación desa medida.”
Alí onde se fai rexistro, a práctica se reduce considerablemente. Hai que anotar que se fai, por que se fai, canto tempo se fai, de que xeito se leva a cabo. A necesidade de xustificación “obxectiva” de recorrer a esa medida, que, insistimos, oficialmente é excepcional e de seguridade (nunca terapéutica, xa que iso non se xustifica desde ningún punto de vista), esa necesidade de xustificación por escrito, como medida de control interno e externo que garante os dereitos das persoas ingresadas, reduce significativamente a arbitrariedade e, polo tanto, a cantidade. A necesidade dun rexistro aparece, entón, como urxente, sempre co obxectivo, asumible, da súa completa eliminación.
Ante o argumento falaz da imposibilidade de súa eliminación total, cabe, para rematar, poñer como contraargumento a experiencia dos lugares onde esa eliminación está sendo posible, é dicir, os países onde, directamente, está prohibida por lei. Que existan países onde se pode coidar (porque falamos de coidados ante a vulnerabilidade e o sufrimento humano) sen recorrer a esta práctica só demostra que é posible.
Avanzar cara o que xa sabemos que é posible e desexable é moi diferente de avanzar a cegas cara a ningún sitio. Será cuestión de vontade política, de reorganización dos servizos, de máis formación, de máis empatía, de menos bioloxicismo, e de reordenar as prioridades en canto a recursos (porque recursos hai, e non hai máis que ver o gasto en psicofármacos). Será cuestión de aprender de lugares, enfoques e prácticas que demostran que humanizar a psiquiatría non é luxo, senón xustiza. Dicía Ranciére que “a igualdade non é un punto de chegada, senón un punto de partida”.
Non camiñamos cara o baleiro, non somos iluminadas desprovistas de realismo, ao contrario. As persoas (tanto se estamos diagnosticadas, como se somos profesionais ou familiares) que defendemos a abolición da contención mecánica, por violenta, traumática e deshumanizadora, sabemos moi ben que se pode, e tanto que se pode. Habería que preguntarse, a modo de reflexión final, a quen beneficia a situación actual, e cales son os intereses que a sosteñen.
A Coruña, 19 de xaneiro.
...
Activista contra as contencións mecánicas.
Apúntate ao boletín!
Recibe o noso Boletín cada 15 días cunha selección das nosas historias e outras recomendacións
A única intención é que te rendas
Pacientes contra a lóxica da contención mecánica
Outras opinións
Lupe Ces: Licuar o sexo/Liquar o sexo
Unha multitude dentro de Dylan
Algúns erros de esquerda que axudaron Ayuso
Outras opinións
Unha multitude dentro de Dylan
Algúns erros de esquerda que axudaron Ayuso