Morreu Montserrat Caballé, a gran soprano. Ela mesma contou que a primeira vez que María Callas a oíu cantar quedou tan marabillada que lle mandou uns pendentes como agasallo, e poida que tamén como beizón para aquela moza na que a desenganada diva cría ter atopado unha herdeira. Dese xeito, as xoias da grega pasaron a engrosar o enxoval da Caballé, quen traballou toda a vida como unha leoa, pois os seus comezos nos duros tempos da posguerra non foron precisamente fáciles, e mesmo parece que chegou a durmir na rúa cos seus pais logo de ter sido a familia desafiuzada. Custou máis que a porcentaxe correspondente do valor dos pendentes (rendementos do traballo a fin de contas) chegase a esa gran caixa común que é a Facenda Pública. Porque, como é sabido, a Caballé tamén afociñou coa Axencia Tributaria, tropezo que se resolveu en 2015 cunha condena de seis meses e multa dun cuarto de millón de euros (pendentes incluídos) por fraude fiscal.
Supoño que ese problema co fisco amargaría dalgún xeito os últimos anos da cantante. Malia todo, penso que non mingua nin un chisco o seu mérito como artista, e máis que xustas son as homenaxes póstumas que está a recibir. Se cadra estivo mal asesorada no seu momento, se cadra era moita a tentación de facer o que case todos na súa situación facían ou se cadra, simplemente, esqueceuse de pagar.
Desde que chegou a crise, os inspectores de Facenda puxéronse bravos e comezaron a refrescar a memoria a máis de un (non a todos). Algúns volveron da outra beira do Leteo para acollerse ás grandes vantaxes da amnistía fiscal, pero outros caeron coma coellos.
Tales cousas apenas pasaban na España do milagre económico que capitaneou Rodrigo Rato, quen agora agarda o seu ingreso na cadea, condenado en firme por apropiación indebida no caso das tamén milagrosas tarxetas negras de Caja Madrid. Tan ben ía España nos anos en que Rato era a estrela máis coruscante do Goberno de José María Aznar que, no tempo libre que lle quedaba tras atender as responsabilidades de ministro de Economía, ministro de Facenda e vicepresidente segundo, o tipo fíxose unha tese doutoral. Claro que non foi parvo á hora de elixir o tema: O axuste fiscal: un modelo explicativo do crecemento da economía española na segunda metade dos noventa. É dicir, que Rato (que foi ministro de 1996 a 2004) se doutorou cunha tese basicamente sobre si mesmo.
Non é tan doado saber se a tal tese é mellor ou peor que a tan cuestionada do presidente Pedro Sánchez, porque as universidades españolas teñen o costume de gardar ese tipo de traballos académicos baixo sete chaves. Curiosa maneira de cumprir a súa misión de espallar o coñecemento. Nos poeirentos andeis das bibliotecas dormen as teses o seu particular soño do esquecemento.
“Desde 1936 e nada menos que até 1996 funcionou en España unha trama con participación de relixiosos e persoal médico, ben infiltrada e protexida nas estruturas de poder, para roubar meniños de familias ideoloxicamente contrarias ao réxime franquista.”
Máis ou menos como facían os ósos de Franco nese infame Valle de los Caídos até que o doutor Sánchez anunciou o seu proxecto de sacalos de alí mediante unha operación expresa pola que aínda agardamos. O caso é que desde que se anunciou o proxecto non deixa de aparecer xente con saudades do franquismo, esa versión meapilas e posibilista, amáis de xenocida, do fascismo. A favor desas saudades xogan os 40 anos do réxime ditatorial e outros tantos dunha democracia construída sobre os alicerces da amnesia.
Vén de coñecerse a primeira sentenza dun caso de bebés roubados. Nela, a Audiencia Provincial de Madrid, malia considerar probado que o doutor Eduardo Vela cometeu os delitos de detención ilegal, suposición de parto e falsidade en documento oficial (polos que a fiscalía pedía once anos de cadea), absólveo por entender que tales delitos teñen prescrito. E non é a prescrición a sanción xurídica do esquecemento?
O libro recentemente publicado de Neus Roig No llores que vas a ser feliz documenta as dimensións do asunto. Desde 1936 e nada menos que até 1996 funcionou en España unha trama con participación de relixiosos e persoal médico, ben infiltrada e protexida nas estruturas de poder, para roubar meniños de familias ideoloxicamente contrarias ao réxime franquista ou de mulleres consideradas indignas para dalos ou vendelos a familias respectábeis. A Audiencia Nacional ten recoñecido que existen indicios racionais de polo menos 30.000 casos.
A evolución desta historia sinistra é reflexo da deriva do propio réxime franquista desde as súas orixes até o seu final e a longa coda da Transición: de proxecto euxenésico inspirado pola ideoloxía fascista a puro negocio criminal. O feito de que tal actividade, nacida como mecanismo de represión contra os derrotados na Guerra Civil, puidese penetrar dúas boas décadas na etapa democrática confirma até que punto temos sido (e seguimos sendo) unha sociedade cega ao noso pasado, e as terribles consecuencias desa desmemoria.
Por certo, a investigación de Roig tamén é na súa orixe unha tese doutoral. Só que esta non parece feita para facernos durmir en brazos do esquecemento, senón para todo o contrario.
Pero a tecnoloxía da desmemoria segue en marcha, botando máis terra sobre as fosas do pasado. Velaí o discurso de Alberto Núñez Feijóo o pasado día tres na presentación na Cidade da Cultura do cadro de Castelao A derradeira leición do mestre, traído en préstamo desde Bos Aires. Polo que parece, para o presidente da Xunta de Galicia esa representación explícita do asasinato de Alexandre Bóveda, fusilado polos sublevados ao comezo da Guerra Civil como vinganza pola súa militancia galeguista, é simplemente unha homenaxe xenérica ao labor dos mestres.
Núñez Feijóo revélase así como o reverso de Ireneo Funes, o memorioso protagonista do conto de Jorge Luis Borges que, tras caer dun cabalo e levar un golpe na cabeza, perde a facultade de esquecer. Con ela, perde tamén a capacidade de descansar, e mesmo a de pensar porque, como di o narrador do relato, “pensar é esquecer diferenzas” para poder xeneralizar e abstraer. E Ireneo non podía prescindir de ningún detalle da realidade unha vez que esta chegaba á súa percepción. “Non só lle custaba comprender que o símbolo xenérico can abranguese tantos individuos dispares de diversos tamaños e diversas formas; amolábao que o can das tres e catorce (visto de perfil) tivera o mesmo nome que o can das tres e cuarto (visto de fronte)”, escribe Borges.
Así que Funes, o memorioso, só pode alcanzar o concreto e inmediato mentres que, ao outro lado do espello, a súa imaxe invertida, Núñez Feijóo, sobranceiro axente da desmemorización, cando mira o cadro de Castelao non é quen de ver un home fusilado, senón apenas unha representación platónica do maxisterio. Suposto que os extremos tenden a converxer, xórdenme dúas preguntas. A primeira: de que besta caeu o presidente da Xunta? A segunda: ese canciño que temos visto nalgunhas fotos, acompañándoo na súa residencia oficial de Monte Pío, é verdadeiramente un can (capaz de poñerse de perfil ás tres e catorce da tarde) ou é a mesmiña esencia da canidade?
A Coruña, 12 de outubro.
A Coruña, 1970. é licenciado en Filosofía pola Universidade de Santiago de Compostela. Traballou como xornalista en Diario 16 e como redactor e editor en diversos medios e axencias de comunicación. É autor dos blogs Artefloralpararrumiantes e Microdespertares (www.microdespertares.wordpress.com). Ten publicado colaboracións nas revistas dixitais españolas Laduda.net e Caja de Resistencia, e na mexicana Monolito. Vén de saír do prelo o seu primeiro libro de poemas, titulado La tarde libre.
Lupe Ces: Licuar o sexo/Liquar o sexo
Unha multitude dentro de Dylan
Algúns erros de esquerda que axudaron Ayuso
Lupe Ces: Licuar o sexo/Liquar o sexo
Unha multitude dentro de Dylan
Algúns erros de esquerda que axudaron Ayuso