O 'Cabo Razo' na lembranza

Era luns. Era o 4 de agosto. Estabamos en 1958. Unha certeza: tiñas nove anos. Outra: era un día das festas na honra da Virxe de Exipto, cuxa capela pertence á parroquia de Abanqueiro, en Boiro. Todo o demais cae no reino da conxectura ou dentro das ficcións dunha memoria que, sesenta anos despois, segue sen esquecer a traxedia que se abateu sobre nós naquela data de infausto recordo. Era xa noitiña cando xogabas cos compañeiros no campo da romaría. Soaba a música. Mozas e mozos bailaban, mentres os maiores escoitaban a orquestra ou bebían apoiados nas táboas que facían de barra dos chiringos.

Na mañá desa mesma xornada, un buque atracara no porto de Vilagarcía para cargar taboleiros de madeira. Na adega levaba conservas, leite condensado, sosa cáustica e lingotes de ferro. Viña de Bilbao e chamábase Cabo Razo (Cabo Raso, entre nós). Sobre as 22.30 horas partiu da dársena arousá con destino Málaga. Sen que se saiba o motivo, o capitán en vez de pór proa cara ao canal de saída da Ría de Arousa, emproou a media noite seguindo a ruta dos barcos anónimos, aqueles que só transportan nas adegas feixes de apertas, bicos e despedidas definitivas. Nesa noite enfeitizada caeu na rede electromagnética dos cons que conforman a punta de A Barsa, situada a 500 metros d’O Chazo, lugar da parroquia de Abanqueiro, que vivía as súas festas principais.

Nós xogabamos nun cornecho do campo alleos a calquera mal augurio. Aínda que, iso soubémolo días máis tarde, no momento do impacto, estremeceuse a iluminación da festa. Nuns minutos, todo mudou de faciana. Escoitáronse chíos, berros e houbo moito rebumbio. De súpeto, parou a orquestra. Todo se detivo, mesmo os reloxos. As malas noticias propálanse coa velocidade dos lóstregos. Nada daquilo, do que aconteceu aquela noite, esquecemos. A súa ferida deixou unha marca indelébel na nosa lembranza. Logo, nosas nais colléronnos das mans a leváronnos para as casas. Cando nos meteron na cama, naquela noite negra os cans non deixaron de ouvear. E entón, si soubemos que morrera alguén.

Sen que se saiba o motivo, o capitán en vez de pór proa cara ao canal de saída da Ría de Arousa, emproou a media noite seguindo a ruta dos barcos anónimos, aqueles que só transportan nas adegas feixes de apertas, bicos e despedidas definitivas.

E nese intre o calendario acariñaba o 5 de agosto. Foi cando o vapor de 96,86 metros de eslora, cargado con 260 toneladas de mercadoría, encallou nos baixos. Petou con violencia contra os cons e afundiuse en cinco minutos. Ficou de costado, escorado a babor a uns 18 metros de profundidade e a medio quilómetro da terra firme. O buque contaba cunha tripulación de trinta e nove mariñeiros e levaba cinco pasaxeiras: tres mulleres francesas e dúas vascas. Nun abrir e pechar de ollos, o mar poboouse de náufragos exhaustos na súa loita por acadar a mallante, mentres a corrente os arrastraba cara a fóra. Houbo trinta e un sobreviventes e trece mortos (dez mariñeiros e tres das cinco pasaxeiras).

O ceo estaba limpo e estrelado. Mais non había sinais, nin paxaros, nin sequera gaivotas para guiarse polo seu rastro. Naquela escuridade, só se percibían algúns brillos ao lonxe. Ninguén, nin unha man amiga no derradeiro alento. Estaban a soas coa noite, co silencio indiferente das rochas. Recordades compañeiros o medo que tivemos? Semellaba que os cadáveres se coaban polas fendas dos nosos cuartos. Mais alguén escoitou as voces dos náufragos. Moi preto de alí, un pequeno racú de remos de 5,5 metros de eslora acudiu á zona. Andaba ó boliche. Os tripulantes tiraron co peixe ao mar e meteron abordo once persoas. Leváronas ata Cabo de Cruz, onde foron atendidas na panadería de Saborido.

Mais non había sinais, nin paxaros, nin sequera gaivotas para guiarse polo seu rastro. Naquela escuridade, só se percibían algúns brillos ao lonxe. Ninguén, nin unha man amiga no derradeiro alento. Estaban a soas coa noite, co silencio indiferente das rochas.

Por camiños, por corredoiras, atravesando campos, a meirande parte dos homes que estaban na festa de Exipto correron para O Chazo. Entre os náufragos figuraban seis ou sete (cifra imprecisa) veciños da nosa parroquia. Mais só un perdeu a vida no naufraxio. Chamábase Antonio. Era de Triñáns e deixaba viúva e catro fillos (tamén faleceu José Mario Suárez, de Cabo da Cruz). Entre os que se salvaron, un home da aldea de Graso que, aínda que non sabía nadar, sobreviviu agarrado a un taboleiro.

Pola mañá cedo, cando se estendeu a nefasta noticia e se puxo en marcha unha busca oficial, algúns sobreviventes foron atopados sobre unha balsa improvisada fonte a illa de Sálvora, na bocana dunha Ría de Arousa que xa vestía de loito pechado polas almas mortas naquela noite fracasada. Aínda agora irrompe nos nosos soños a imaxe daquela muller francesa nadando co corpo sen vida da súa irmá ao lado, no pano esgazado daquela alborada estremecida, derrotada e ateigada de impotencia.

Compañeiros, soaron as campás naquela noite infecunda? Talvez nós non nos lembremos diso, mais, naquela noite fracasada, si que aprendemos unha cousa: os cans tamén choran polos mortos

Boiro, 7 de agosto