"Por primeira vez na miña vida, sinto que podemos acabar coa violencia machista"
ENTREVISTA | Itziar Ziga – Parte II
Ximena González | Monterroso, 1 de outubro. “O aitá dáballe malleiras á ama cada dous por tres…”, confesa Iztiar Ziga, “cando ela pensou en separarse, unha veciña díxolle que iría testemuñar”. A nai morreu hai uns anos, con 74, despois de trinta dunha relación de maltrato con violencia física, “case a mata, varias veces”, e desprezos. “Unha noite díxome que xa esquecera por que namorara do aitá“. Foi un proceso de liberación, reflexiona Itziar.
Como o vives ti, a nivel persoal, o feminismo?
Sempre pensei que a violencia machista era un sistema de poder que o enchía todo, un gran monstro. Pensaba que nunca acabariamos con ela por como esta montado todo. Por primeira vez na miña vida, desde hai pouco tempo, sinto que podemos facer algo, que podemos acabar coa violencia machista. Non sei se até o punto de erradicala, pero desde logo que podemos ferila de morte. No 2016, o Parlamento panafricano decidiu acabar coa práctica da ablación no continente. As mulleres que comezaron con esta loita -ás que entrevistei- dicían que era clamar no deserto. Foi un traballo lento e constante. Cando vin a noticia, pensei que se pode acabar coa ablación e agora penso que podemos acabar coa violencia machista. Nunca antes o pensara. E isto para min é o máis importante. Oxalá tamén coas prisións.
Ti es transfeminista, unha loita que na pasada década entrou con forza na axenda feminista. Como cres que está hoxe?
Hai novas agridoces. A última loita das identidades fodidas polo patriarcado era a trans, e dinamita o patriarcado. Era tratada como unha abominación, mesmo gais e lésbicas amosaban simpatías mas sen integrala. Creo que hoxe hai moitas voces trans que se escoitan. A mala nova é que cada vez se reforza máis o binarismo de xénero. Miguel Misse, un amigo trans, di que esta horrorizado con esta cuestión de meter ás crianzas nas súas caixas de xénero, de asumir, e non provocar transicións inmediatas na infancia porque o que temos é que meternos nas nosas caixas de homes e mulleres. O noso soño nunca foi decorar o mundo senón darlle a volta.
O binarismo de xénero devólvemos a unha guerra entre xéneros. Que pasa coa violencia machista en parellas non heterosexuais?
Dentro da espantosa cultura do amor romántico que herdamos, e que é o motor da violencia machista dentro do vínculo, familia ou parella , as feministas sempre entendemos que a violencia débese á mística do amor romántico que é o pegamento do patriarcado para que as tías traguemos con relacións abusivas. Dentro diso, na cultura do amor romántico, temos que denunciar todas as formas de maltrato. Temos que denunciar a violencia intraxénero, en parellas lésbicas. Nese sentido houbo demonización de moitas feministas empregando o lugar común do “home cis branco heterosexual” como o inimigo. Unha cousa é que diferenciemos de onde vimos ou cales son as nosas circunstancias vitais, sobre todo a discriminación, e outra é que identifiquemos ao home sempre como macho potencial agresor e ás mulleres sempre como vítimas. A min isto enfádame como muller e como feminista, que se nos considere sempre vítimas. E outra vez non estamos na raíz do problema, que é acabar coas prácticas de violencia e abuso de poder. Ás veces peléxome por estas cousas e digo que Simone de Beavoir debe estar arrabuñando na súa tumba. A violencia non se dá só en parellas heterosexuais. Non podemos pecharnos só niso.
Ao tempo que avanza o transfeminismo avanzan sectores do feminismo que reaccionan en contra, en Londres aparece un movemento ‘terf’ reivindicando que as ‘trans’ non son mulleres, tamén en Francia e no Estado español parece que hai algún grupo nese sentido.
Son reaccións. Non foi dun día para outro, sabédelo e sabémolo. En Galiza tedes por exemplo á Laura Bugalho, non só, mas un referente que sabe que isto tamén se produciu hai tempo. Nese sentido cómpre xerar cada vez máis espazos mixtos, sen negar os grupos identitarios ou non mixtos, pero tendemos a crear eses novos espazos. Debemos facelo. Estiven en encontros feministas nos que cando un tío comeza a dar a chapa enseguida o calamos, hoxe xa non é tan fácil que ocupen os nosos espazos ou calarnos. Lembre cando Leticia Dolera dixo nos Goya “quedouvos un campo de nabos feminista xenial” que compañeiras trans lle explicaron que podía estar negando a súa identidade e como ela agradeceu e tomou aquelo como unha aprendizaxe. Sempre debatemos entre nós, o bo do feminismo tamén é iso. O malo é a “atomización”, como dicía Jo Freeman nos setenta, a tiranía da falta de estruturas. O feminismo sempre foi moi diverso, nunca fomos unha fronte común, e somos heterodoxas; hai corenta mil fraccións pero sempre estivemos de acordo cando tocaba estalo. Confío que volvamos funcionar así.
Daquela, como operar nesa fronte de mesas na que se ten convertido o movemento? Que facer diante desta oportunidade histórica?
Como aproveitar a ola? Dá un pouco a sensación de que se move soa. Non teño demasiadas respostas, pero creo que debemos articularnos. As mobilizacións teñen continuado día tras día sen perder forza, son masivas, espontáneas e cun poder de convocatoria tremendo. Hai unha oportunidade de transformación social alucinante. O que non debemos facer é falarlle esa ola xigante desde a prepotencia. Hai que baixar un pouco e traballar de xeito horizontal sen falar de nós, que é algo que nos custa moito ás veces. Desterrar os ‘eu levo máis tempo nisto’, ‘a min me vas explicar ti’ e perder ese medo ao diálogo horizontal e ás novas conversas. Non sei como será pero creo que se conseguimos facer iso así esta forza vai durar. Ninguén sae á rúa desa maneira porque si, tocamos algo sensíbel e aproveitalo é emocionante. Xurdirán un montón de cousas que nin pensamos.
“Hai unha oportunidade de transformación social alucinante. O que non debemos facer é falarlle esa ola xigante desde a prepotencia. Hai que baixar un pouco e traballar de xeito horizontal.”
O feminismo vai ser capaz de transformarse cos tempos?
Isto tamén nos vai transformar a nós, e deixaremos de ser nós. E temos que ter ganas de facelo. A min non é algo que me dea medo. Dáme medo que non o fagamos. Hai moitas tías que comezaron hai nada e que non se van sentir atraídas polos nosos colectivos, sobre todo coas dinámicas de confronto que se teñen dado. Do que se trata é que se cren máis colectivos e, sobre todo, redes. Si, redes, estruturas máis abertas que respondan ao que estamos vivindo. Que non sabemos cara onde vai, mas que esta motivado por unha forza social inmensa que provocamos nós. Sabemos como facelo.
O momento que vive o feminismo non é apenas local en Galiza ou Euskalherria senón que ten unha dimensión internacional tamén…
Na Arxentina está nun momento emocionantísimo co debate e as mobilizacións polo dereito ao aborto. En Chile o ano pasado despenalizou dous supostos. Teño amigas que relatan os abortos en clandestinidade en América Latina e son brutais. Creo que é un momento moi esperado e emocionante. O 8 de marzo foi bestial a nivel planetario. No Estado, a través das mobilizacións contra a sentenza da Manada, tamén aportamos a este movemento internacional.
“Ninguén sae á rúa desa maneira porque si, tocamos algo sensíbel e aproveitalo é emocionante. Xurdirán un montón de cousas que nin pensamos.”
Hai loitas que teñen que ir da man e esta claro que para ti o feminismo e a loita anticarceraria son das principais.
Cando veu Angela Davis a Bilbo para sumarse á petición de liberdade de Otegi, algunhas intentaron explicarnos quen era Angela Davis e falaron dela tentando ocultar a súa loita de combate contra as prisións. Chegaron a criticala dicindo que unha lésbica negra ía visitar un home cis heterosexual, e estaban a falar da muller co discurso máis potente contra as prisións. É unha muller cun discurso brutal, non precisamos que nola expliquen, fala moi claro. Ten moi claro a necesidade da unión destas dúas loitas. E existe a unión destas dúas loitas.
Temos enriba da mesa outras polémicas: prostitución, ventres de alugueiro, maternidades, sexo. Como cres que afronta o movemento feminista estes clásicos do debate interno?
Volvemos cos temas. O tema da prostitución é desesperante porque volve, unha e outra vez. É alucinante. O que máis me flipa é que feministas que nunca foron putas e que nunca van a ser nais de alugueiro se volvan majaras en contra deste tema. É un pouco tolo porque parece que para estas mulleres é unha prioridade de loita cando non toca nas súas vidas. É para facelo mirar.
Mais parece que a prostitución ocupará moitas horas nos próximos debates, e que hai certos movementos nas posicións dos bloques históricos de abolicionismo e regularización, que sensación tes en torno a isto?
Vivín un momento precioso nun gaztetxe cerca da miña casa entre Paula Esquerra e Amelia Tiganus, que é unha activista feminista que traballou de prostituta en condicións de semi-escravitude. Paula, que é prostituta e moi colega miña, explicaba que a nivel internacional os colectivos pro-putas pensan que non poden continuar falando só de traballo sexual sen afrontar o tema da trata, de loitar contra ela. Pois Amelia Tiganus dicía naquel encontro: ‘ben, que facemos xuntas entón contra a trata’. Escoitar a Amelia Tiganus flipoume moito. Hai unha parte na que quero escoitala, a unha tía que foi puta durante moitos anos e esta radicalmente en contra. As abolicionistas claro que tamén teñen razón en cousas. Se esa posición nos leva a non falarnos, a non debater ou a falar só de prohibición, si, prohibición, non avanzamos; pero imaxina que podemos loitar todas xuntas contra a trata, a sexofobia e a Lei de Estranxería…
Cos ventres de alugueiro/maternidade subrrogada ese punto de encontro non aparece de momento…
Non aparece, non. É un tema moi complexo e aféctalles moito a moitas ás que non lles afecta. A mulleres moito máis pobres que nós, noutros países… temos que ser moi cautas ao expoñer as cousas. Hai que falar con elas, escoitalas. Ventres de alugueiro, mulleres que venden o seu corpo… ese tipo de enunciados non me gustan, ninguén vende o seu corpo. Volvémonos tolas con estes temas. Coñecemos mulleres nesa situación? Hai traballos físicos durísimos, feitos por xente á que ninguén quere salvar, que nunca estará nas axendas. Estamos falando da maior fenda que existe que é a de clase?… de capitalismo, de fronteiras, de migración, da xente que morre no Mediterráneo, das guerras? Hai moitos temas esenciais para min como a explotación ou as fronteiras.
E coa sexualidade?
Lembro a polémica en Pikara pola publicación de Amarna Miller que querían censurar. Volvémonos un pouco tolas con todo isto. O feminismo nunca censurou voces, sempre debateu. O tema do sexo máis unha vez. A min paréceme un tema importantísimo, e aí entramos no maldito cristianismo. Ese asalto sexual feito contra as mulleres, co feminicidio que foi a queima de bruxas, tamén contra os homes. Arrebatáronnos os corpos colocándonos unha cruz nos xenitais, limitando o sexo ao reprodutivo. Querían unha poboación aterrorizada e sen pracer, máis fácil de dominar ao fin. A sexualidade foi sempre un dos eixos do feminismo, non podemos esquecelo cando debatemos. Creo que por exemplo nada do que di Amarna Miller pode ofender ou molestar a unha muller feminista porque ela ten unha crítica clara ao sistema de violencia patriarcal. Unha das miñas principais batallas é a sexofobia e todo vén da Igrexa, de como asaltaron as nosas camas.
“Nada do que di Amarna Miller pode ofender ou molestar a unha muller feminista porque ela ten unha crítica clara ao sistema de violencia patriarcal. Unha das miñas principais batallas é a sexofobia e todo vén da Igrexa, de como asaltaron as nosas camas.”
Falas das bruxas e non podo evitar lembrar a proposta que Silvia Federici facía para xuntar miles de mulleres en Zugarramurdi este outono para recuperar tamén parte da nosa historia roubada…
Silvia Federici é brutal. Foi emocionante vela en Zugarramurdi. Federici é un referente, Calibán y la bruja é un libro que explica a historia occidental. Como é posíbel que un feminicidio de tal magnitude e que nos contaron como unha anécdota na historia resulta que foi un momento fundacional do mundo que coñecemos. Do asalto aos nosos corpos. Da división para colonizarnos, de acabar co poder social das mulleres. O fin das terras comunais, da autoxestión dos nosos corpos, da saúde… Vén de aí. Eu creo que é unha autora fundamental para comprender o mundo no que vimos.
Como se leva ter unha posición pública, un nome, nun movemento político como o feminismo?
Intento controlar a miña personaxe social. Non quero sobredimensionar a miña voz, precisamente porque son feminista. Non creo nos lideres nin nos liderados. Gustei de publicar Devenir Perra e que tivera tan acollida, síntome inmensamente feliz cada vez que alguén dialoga comigo nese sentido. Creo que comecei a publicar nun momento no que non xa se me vai ir a pelota, pero hai que controlar o ego tamén. Tiven moitas movidas e bullas, xa me botaron varias veces do feminismo… como debe ser [risas]. Non participo en redes sociais para non expoñerme tanto, e porque a estaría liando parda continuamente. Son moi punki e macarra, son de Rentería, e cando algo me cabrea digo as cousas como me saen e xa esta. Pero síntome afortunada co diálogo e a retroalimentación con outra xente.
Es autora prolífica e xa preparas o teu quinto libro. Que vas contar neste?
Estou moi orgullosa porque hai pouco reparei en que escribín cinco libros en catro anos sen deixar de beber [risas]… unha pasada! Estou escribindo un libro que vai ser como un manifesto, como todo o que escribo, que esta baseado en min. É un pouco como un legado. Falo da historia partillada da miña amatxu, a miña irma e mais eu, do meu aitá tamén. Da súa violencia cara nós, da violencia machista, e do noso amor e da superación desa violencia. Miña amatxu morreu no 2014 e morreu xa separada, mas viviu trinta anos unha relación de maltrato con violencia física e desprezos. Case a mata, varias veces. A nosa historia é como nos recuperamos diso, como tiramos para adiante, como o feminismo me axudou a vehicular a miña rabia, explicándome que iso que nos pasaba era unha violencia sistémica, como me deu terapia. A amatxu morreu con 74 anos cunha enfermidade neurolóxica e lembro que dous anos antes, unha noite díxome que xa nin acordaba por que namorara do aitá, que xa se lle esquecera. E ese proceso de liberación fíxoo ela consigo mesma. Detesto a victimización das mulleres que vimos a violencia, eu escoitei moitas veces como se dicía da miña ama que el a anulara, pero non. A violencia fai moito dano pero a forza que tes que ter para estar aí, educar ás túas fillas con tanto amor, para protexernos e tirar para adiante é moita. No libro conto como o feminismo axuda, como o creamos para ter unha posibilidade de futuro de vida sen violencia e de recuperación, e como temos que estender isto moito máis. Creo que debe ser un obxectivo feminista programas como a autodefensa, a recuperación emocional. Deberíamos facer que todas as mulleres e as nenas e nenos tiveran acceso a eses recursos que son os mellores porque os creamos nós. Para que non vaiamos por aí sendo zombis, porque hai un montón de supervivintes que nós merecemos vidas libres de violencias machistas e plenas. Contar isto é o meu legado. O meu seguinte libro vai ser unha crónica das miñas andanzas sexuais. [Risas].
Parte I
“O patriarcado síntese ferido de morte; e fai ben porque o está”
Apúntate ao boletín!
Recibe o noso Boletín cada 15 días cunha selección das nosas historias e outras recomendacións