De voitres e turistas
Tomás Rivera
Cando a ficción científica —cuxa temática vai sempre da man das preocupacións e inquedanzas propias do seu tempo— se achega á cuestión habitacional, é case sempre dende unha perspectiva distópica. Na era do baby boom, ollaba con desconfianza, mesmo cunha postura maltusiana, ao aumento exponencial de seres humanos e fabulaba sobre as posibles consecuencias do superpoboamento do planeta. Unha delas, loxicamente, son os efectos sobre a vivenda.
Na súa novela de 1966 Fagan sitio, Fagan sitio! (Make room, make room!) Harry Harrison presentaba un ano 1999 no que a cidade de Nova Iorque ten 35 millóns de habitantes, que se amorean en casas ruinosas, barcos ancorados, cemiterios de automóbiles, almacéns, chanzos e relanzos das escaleiras dos predios ou sinxelamente viven na rúa. Máis inquietante era a súa versión fílmica Cando o destino nos alcance (Soylent Green, 1973).
Algúns cálculos foron máis acertados ca outros. Na súa Todos sobre Zanzíbar (Stand On Zanzibar, 1968), John Brunner especulaba cun ano 2010 no que a Terra tería sete mil millóns de habitantes, e onde a humanidade tería creado megalópoles como as conurbacións de Los Ángeles e San Francisco ou Tokio e Osaka. Nova Delhi e Calcuta sumarían 50 millóns de persoas cada unha. A meirande parte da cidadanía so pode permitirse vivir en ateigadas casas-colmea. O prezo da vivenda medra se parar polos mesmos factores que na nosa realidade —situación, calidade, demanda— e moitas persoas deben aceptar co-inquilinos na súa casa, algo que hoxe consideramos normal.
Estes amontoamentos de xente deveñen necesariamente en conflitos na lonxeva banda deseñada Xuíz Dredd (Judge Dredd), creada en 1977 por John Wagner e Carlos Ezquerra e levada dúas veces ao cinema. Nuns Estados Unidos de América pos-nucleares so fican dúas megalópoles, unha en cada costa, na que os edificios de 200 andares acollen a ducias de milleiros de persoas e constitúen pequenas cidades de seu onde proliferan as mafias e todo tipo de delincuencia por parte de bandas en permanente enfrontamento.
Malia que poucos autores chegaron ao extremo de T.J. Bass en Máis que humano (Half Past Human, 1971), quen propoñía un futuro remoto no cal a nova humanidade vive en xigantescas cidades subterráneas cunha poboación global de 3 billóns de habitantes, aloxados en cubículos partillados con estraños entre podremia, lixo, parasitos e cheiros fedorentos.
Porén, nunca pensariamos que o principal problema para o acceso á vivenda non ía vir da man do superpoboamento, nun mundo onde as vivendas baleiras se contan por millóns —en España estímanse uns 3,4 millóns— e outro tanto as que están por saír ao mercado —da burbulla inmobiliaria fican unhas 650.000 vivendas construídas que non chegaron saír á venda—, senón do propio sistema capitalista e da nosa cobiza.
“Nunca pensariamos que o principal problema para o acceso á vivenda non ía vir da man do superpoboamento, nun mundo onde as vivendas baleiras se contan por millóns, senón do propio sistema capitalista e da nosa cobiza”.
Pouco importa que o artigo 47 da Constitución Española estipule que a vivenda non pode ser obxecto de especulación, e que os poderes públicos deberán establecer as normas necesarias para garantir o dereito de todos os cidadáns e cidadás a unha vivenda digna e axeitada. Dous son os artífices de que o prezo dos alugueres medrara no último ano até 12 veces máis que os salarios: a especulación e o mercado de aloxamento turístico.
Da primeira son responsables as grandes inmobiliarias e os fondos de investimento coñecidos como fondos voitre, moitas veces coa complicidade dos gobernos das distintas Administracións do Estado español —no 2012, o IVIMA da Comunidade de Madrid vendera 2.935 vivendas a Azora, socia de Goldman Sachs participada por José María Aznar López, operación anulada este ano por decisión xudicial—. O xigante estadounidense BlackStone e o omnímodo Banco de Santander crearon neste 2018 unha inmobiliaria conxunta, Quasar, para xestionar o parque de vivenda e todos os activos tóxicos do segundo, entre eles os herdados do Banco Popular. Activos que supoñen, en moitos casos, alugueres sociais e de renda baixa. Un exemplo preto de nós é o predio de protección oficial de A Patiña, en Cambre, agora propiedade deste ente, onde moran 50 familias en situación vulnerable que xa foron notificadas de que deberán abandonar o seu fogar.
Unha realidade que camiña parella ao fenómeno coñecido como gentrificación: a expulsión de veciños de clase traballadora dos seus barrios co fin de elevar o nivel de vida do mesmo, trocando negocios tradicionais por outros enfocados ao lecer e aos servizos, atraendo a novos habitantes de maiores ingresos, e subindo así os prezos de aluguer e compra das vivendas. Loxicamente as grandes inmobiliarias son as primeiras interesadas, beneficiándose da desprotección legal dos inquilinos para non renovar os seus contratos ou ben facelos desistir con aumentos non asumibles da renda.
Existe outro interese nesta mutación: o mercado da vivenda turística. A plataforma AirBnB e outras como Booking ou Windu son responsables directas do incremento dos alugueres: para empresas e particulares é moito máis rendible o aluguer por días que o permanente. Malia os intentos dos concellos europeos por regular esta actividade, non deixa de medrar. As cidades e vilas galegas contaxiáronse xa deste mercado e a suba anual dos alugueres na Coruña foi do 10,6%. O termo é burbulla.
Cómpre que os poderes públicos saian da inacción e tomen medidas drásticas. Fálase de 40.000 persoas sen teito en España, un 15% cun traballo que non permite acceder á vivenda. Cómpre fuxir do absurdo —o punto 47 do programa do partido de extrema dereita Vox inclúe liberalizar e flexibilizar o mercado todo español do solo«especialmente rígido [y] su regulación (sic) provoca una escasez artificial que eleva su precio»—. Cómpre un parque público de aluguer, cómpre limitar as rendas, cómpre restrinxir a actividade de AirBnB e similares e cómpre lexislar para protexer aos máis febles, non aos intereses empresariais. Do contrario algún día habémonos ver vivindo nos stacks de Ready Player One (Ernest Cline, 2011): altísimas torres de vellos furgóns e autocaravanas en equilibrio.
Sada, 7 de decembro.
Tomás Rivera
A Coruña, 1977. Foi redactor e crítico musical en medios independentes. Publicou relatos na revista Contos Estraños e actualmente faino en Tantrum, da que é membro fundador. Colabora con artigos e recensións en revistas como Windumanoth, Hyperspace ou Areal. Participa no podcast El Sótano de Radio Belgrado, coordina o colectivo Inicia Literaria, e administra o blog KindleGarten.
Twitter: @tomasrivera_.
Apúntate ao boletín!
Recibe o noso Boletín cada 15 días cunha selección das nosas historias e outras recomendacións
Non merques, adopta
Lemmy contra Über (sobre economía colaborativa)
Migrantes, alieníxenas e mundos futuros
Rigor e distopía na Nova Onda
Outras opinións
Lupe Ces: Licuar o sexo/Liquar o sexo
Unha multitude dentro de Dylan
Algúns erros de esquerda que axudaron Ayuso
Outras opinións
Lupe Ces: Licuar o sexo/Liquar o sexo
Unha multitude dentro de Dylan
Algúns erros de esquerda que axudaron Ayuso