"O modelo de Coren xera moitos residuos que se depositan na Limia sen aterse á normativa vixente"

Juan Oliver | Compostela, 14 de novembro. LNos anos noventa foi a imaxe da loita campesiña de miles de familias Galicia que protestaban contra o empobrecemento ao que as abocaban as políticas agrícolas da Unión Europea. Lidia Senra (ocupa desde hai catro anos un escano no Parlamento Europeo desde o que, asegura, segue defendendo o mesmo: a igualdade, a xustiza, os dereitos humanos, o respecto ao medio ambiente e un modelo económico que garanta unha vida digna das clases populares e traballadoras.

Téñolle escoitado dicir que xa non queda nada da UE como ese proxecto común de paz e solidariedade.

Preocúpame moito que cada paso que se dá no Parlamento Europeo, cada proposta que vén da Comisión ou cada mandato do Consello, van sempre no sentido de abandonar os principios sobre os que se construíu a Unión Europea: os dereitos humanos, a paz, a solidariedade… Por exemplo, na definición do mecanismo financeiro plurianual para o período 2021-2027, están a aumentarse os orzamentos para reforzar a militarización e a industria de armamento en Europa. Hai 21.300 millóns previstos para fronteiras exteriores e asilo, cando sabemos que para asilo destínase unha ínfima parte dese diñeiro. Iso vai significar que a Axencia Europea da Garda de Fronteiras e Costas, o Frontex, vai pasar de dispoñer de 1.200 persoas, ou efectivos, para falar na súa linguaxe, a 10.000. Tamén hai 10.500 millóns para accións conxuntas en terceiros países, e xa sabemos o que iso significa: van destinar 6.500 millóns de euros á mobilidade militar a través do mecanismo Conectar Europa, e vaise a crear un fondo novo de Defensa de 13.500 millóns de euros. Son só algúns exemplos, porque se analizamos a fondo todas as liñas do mecanismo financeiro plurianual, seguro que atopamos máis fórmulas indirectas. Cando fas unha análise de todo isto, aínda que non sexa moi profundo, cal é a conclusión? Pois que se está definindo a militarización de Europa, que Europa está a abandonar a acción pola paz e que estamos ante un aumento do gasto militar e un reforzo da industria do armamento de Europa. Preocúpanos porque nós cremos que no que hai que investir é na paz, na cultura da paz.

Quen é o responsable? A Comisión, Juncker, os ‘lobbies’ do Parlamento Europeo?

A proposta do mecanismo financeiro é da Comisión e o mandato, do Consello. O Parlamento toma a súa propia posición e iso é o que agora está en debate.

Faláballe dos ‘lobbies’ porque son habituais no Parlamento e é frecuente ver aos seus representantes comendo no restaurante VIP da Eurocámara. Inflúen moito os da industria de armamento?

Evidentemente que hai grupos de interese. Pero todo isto responde á vontade política dos estados e das forzas maioritarias que configuran o Parlamento Europeo. É verdade que hai lobbies e que teñen moita capacidade para influír, pero tamén o é que hai deputados e deputadas que case son parte do propio lobby.

Ese debate do que me fala non chegou á sociedade galega, polo menos non aos grandes medios de comunicación do país.

Non. Escóndensenos estas cuestións. Preocúpame esa ausencia dos debates europeos na axenda política e mediática da Galiza. Non sei se sucede o mesmo no resto de estados membros da UE, pero o que é unha realidade é que aquí non hai debate sobre as cuestións europeas. E son importantes porque, como lle dicía co exemplo anterior, todo ese aumento do gasto militar que se está deseñando se detrae do investimento en políticas sociais. É gravísimo. E todo ás nosas costas. Cando se aplique, dirannos que son cousas que veñen de Europa.

“Europa está a abandonar a acción pola paz e estamos ante un aumento do gasto militar e un reforzo da industria do armamento de Europa.”

E por que cre que os medios galegos, públicos e privados, están a obviar ese debate?

Se non está na axenda política, non está na axenda mediática, e ao revés. Aos grandes partidos políticos non lles interesa o debate europeo. Dentro dun tempo dirannos que non se pode facer nada en determinados asuntos porque todo vén de Europa. Pero quen está gobernando agora tanto en Galiza como no Estado son partidos cuxos eurodeputados e eurodeputadas votan estas cuestións no Parlamento Europeo. E son temas que afectan moito a este país, como a reforma da Política Agrícola Común (PAC) e o novo regulamento de control da pesca. Son dous temas importantísimos. A PAC e a Política Pesqueira Común (PPC) van en detrimento de a agricultura pequena e mediana e da pesca a pequena escala. Son temas que están a pasar desapercibidos.

Despois de catro anos en Bruxelas, ten vostede unha imaxe distinta da UE? Non me refiro ás institucións comunitarias, senón á Unión como proxecto político.

A verdade é que nunca tiven moita esperanza na Unión Europea. Veño dun sector moi golpeado polas políticas europeas e especialmente pola PAC. Un sector que viu como se ía destruíndo o tecido agrario, a produción agraria, como se foi desenvolvendo unha política totalmente excluínte para co sector maioritario do país, coa conivencia dos nosos gobernos. Xa non tiña confianza cando cheguei. Aínda que non coñecía por dentro o funcionamento Parlamento Europeo, participo desde hai moito tempo no debate europeo a través do movemento labrego. Cando nos opuxemos á entrada no mercado común europeo diciamos que era unha construción neoliberal, como así resultou ser, que excluía ás clases populares e traballadoras. Pero o que me parece dunha hipocrisía terrible é seguir agarrándose a uns principios nos que supostamente se fundamenta a Unión e facer totalmente o contrario. Se imos aos dereitos humanos, estamos a ver como aquí, coa lei mordaza, co que pasou en Catalunya… a Comisión Europea limítase a responder preguntas dos eurodeputados, pero non fai nada para cambiar esa situación.

Quizais parte da explicación a esa falta de debate sobre as cuestións europeas débase á desafección da cidadanía co proxecto que provocou a crise económica e á resposta da UE.

Se os temas están na axenda política e na axenda mediática, a cidadanía pode estar máis ou menos interesada neles, pero polo menos decátase do que pasa. O problema é que o debate está totalmente desaparecido. Europa vese demasiado lonxe, a pesar de que un 80% das decisións políticas que afectan ao noso día a día se toman nas institucións da Unión.

Nesa desafección quizais pese tamén o feito de que os cidadáns non o teñen nada fácil para sentirse partícipes desa toma de decisións. Se algunha persoa ou colectivo do sector do que vostede vén quere que vostede, como representante política, impulse unha directiva comunitaria, se é que chega a conseguir que saia adiante, poden pasar anos. Parece moito máis cómodo e rápido contratar a un despacho de avogados e ‘lobbistas’.

Hai organizacións sociais e políticas que poden trasladar esas inquietudes. Pero insisto en que para min o problema é que non somos capaces de que o debate flúa. Hai moito desinterese dos grandes partidos, e do resto, se me apura, tamén. Aínda que me consta que hai organizacións que si se preocupan, como as agrarias, que se reúnen cos eurodeputados de agricultura para tratar a reforma da PAC. Pero cada partido ten as súas preferencias e os seus intereses, e estes, lamentable, acaban configurando políticas en favor das grandes explotacións industriais e das grandes empresas. Tamén sucede coa pesca. Cada medida, cada paso que dá a UE para desenvolver a súa Política Pesqueira Común é un ataque á pesca artesanal e de baixura. Vémolo cada día, e ese sector está moi pouco representado nos organismos de consulta.

“Europa vese demasiado lonxe, a pesar de que un 80% das decisións políticas que afectan ao noso día a día se toman nas institucións da Unión.”

Nos Consellos de Ministros de Pesca da UE é frecuente ver aos representantes das grandes industrias paseándose pola sala de reunións con acreditación do Goberno español, mentres os pescadores da frota galega de baixura esperan o resultado das negociacións nun hotel de Bruxelas.

É certo, os pescadores teñen moi pouca presenza; igual ca os representantes da pequena e mediana agricultura. Pero como se logra configurar un espazo no que teñan máis presenza? Fomentando o debate social. Póñolle outro exemplo co regulamento de control da pesca do que lle falaba antes. Eu acudín a numerosas asembleas para explicalo e debatelo e atopeime con que moitos pescadores nin sequera sabían que se estaba discutindo o regulamento. Algo falla.

Pero ese “algo falla” é froito dun erro colectivo, ou a ausencia de debate é unha estratexia calculada para que a cidadanía non poida participar na toma de decisións sobre asuntos que lle afectan?

Claro, evidentemente hai algo diso.

Lembro as tractoradas que vostede encabezaba na década dos noventa. Tiñan un gran impacto social e obrigaron a que a crise do sector leiteiro estivese durante anos na axenda política e mediática.

Si, é certo. Pero non esqueza que agora mesmo as traballadoras e os traballadores da radio e da televisión pública da Galiza levan meses denunciando a manipulación e o control informativo. Esa é outra peza crave para manter o debate agochado.

Desde os anos setenta é difícil atopar un só momento en que o sector agrario e o sector pesqueiro de Galicia deixasen de estar en crise. Pero desde que España entrou na UE perdéronse miles de empregos, desapareceron decenas de miles de explotacións agrarias, o tamaño da frota pesqueira é hoxe menos da metade do que era fai uns lustros… Non lle pregunto se a Galiza lle pagou a pena, pero a UE non serviu para que Galiza superara esas crises.

Non. Ao contrario. É que as agravou. É unha realidade. Esta UE non nos serve. É unha UE de construción neoliberal contraria aos dereitos e intereses das clases populares e traballadoras, e por tanto contraria á maioría da sociedade. Nós pensamos que se ten que construír doutra maneira.

Non só no aspecto estritamente económico.

Isto vese mellor se avanzamos con outros temas que están de actualidade, como as pensións. Aquí hai un movemento social de pensionistas que reivindica algo elemental que está recollido na Carta dos Dereitos Fundamentais da UE: que as persoas temos dereito a unha vida digna, tamén cando alcanzamos a idade de xubilación. E para iso é fundamental unha pensión que permita esa vida digna. O normal, o elemental, sería que a Comisión Europea, o Parlamento Europeo e o Consello Europeo estivesen preocupados por fortalecer sistemas públicos de pensión e pensións dignas. Pero que fai a Comisión? Xusto o contrario: preparar un regulamento para un produto paneuropeo de pensións privadas que o que pretende é favorecer o mercado privado. É moi curioso o argumento do que parten: din que as pensións son cada vez máis insuficientes e que hai que reforzalas, e que o produto paneuropeo vai ser moi interesante, porque as pensións privadas moven hoxe 0,7 billóns de euros e co novo instrumento pasarían a mover 2,1 billóns de aquí ao 2030. E o asunto é que unha pensión digna non pode depender da capacidade de aforro de cada persoa. Iso fomenta e afonda as desigualdades, especialmente a desigualdade de xénero, porque as mulleres teñen menos ingresos e por tanto menos capacidade de aforro. Pero tamén afecta os mozos, que empezan a traballar máis tarde e con condicións precarias, aos traballadores con salarios baixos, aos desempregados… É impresentable que nos digan que cando chegas á idade de xubilación, tes que conformarte coa pobreza. Non podemos consentilo. Hai que retirar ese proxecto e poñernos a traballar, na Comisión, no Consello e no Parlamento Europeo, para reforzar os sistemas públicos.

A UE leva anos dicindo que os sistemas de pensións non se sosteñen. Que a xente morre demasiado tarde…

Nos memorandos dos países nos que interveu a troika, en todos fálase de reformar os sistemas de pensións. Hai unhas semanas celebramos en Compostela unhas xornadas sobre pensións, e o que vimos é que en todos os Estados da UE a tendencia é a mesma: aumentar a idade de xubilación, reducir as contías, introducir pagos, copagos ou repagos nos servizos sanitarios…

Galiza é un dos territorios máis avellentados da UE, e aínda que as pensións están entre as máis baixas do Estado, desde hai anos ingrésase por cotizacións moito menos do que se paga en subsidios de xubilación. O déficit é duns 3.000 millóns anuais e aínda se pode agravar máis. É dicir, se Galiza tivese unha Seguridade Social propia, estaría en quebra?

Os orzamentos xerais do Estado teñen que garantir as pensións. Hai riqueza suficiente como para que todo o mundo poida vivir unha vida digna. O que hai que facer é repartila. Hai que introducir a renda básica universal como elemento de redistribución da riqueza, para evitar que teña que vivir na pobreza ou que se vexa obrigado a aceptar contratos tan precarios que nin traballando poida saír dela.

“Hai riqueza suficiente como para que todo o mundo poida vivir unha vida digna. O que hai que facer é repartila. Hai que introducir a renda básica universal como elemento de redistribución da riqueza.”

Galicia é deficitaria no financiamento das súas pensións. Pero en sectores onde ten excedente, como na produción eléctrica, tampouco se beneficia porque paga a electricidade máis cara de Europa.

O problema é que non controlamos os nosos propios recursos, son as grandes empresas as que o fan. Se falamos de electricidade, primeiro estragaron os nosos mellores vales mentres seguía a haber pobos sen luz ao pé deses grandes encoros. Canto tempo tardamos en ter luz en todas as vilas de Galicia? En moitos sitios aínda chega con dificultades. E o asunto repítese coa enerxía eólica. É unha enerxía limpa, si, pero non podemos hipotecar de novo o noso país para favorecer os intereses das mesmas industrias que construíron aqueles encoros. Ten que servir ao desenvolvemento do país e por iso ten que estar nas mans do país, non das grandes industrias. Sempre damos coa mesma pedra: o neoliberalismo, que se desenvolve a conta dos dereitos dos pobos e da inmensa maioría da sociedade. Vémolo coa enerxía eólica, e tamén coa minaría.

A que cre que se debe esa febre da minaría?

Hai un interese moi grande en acaparar recursos naturais. E non só na minería en terra. Preocúpame moito a minería en fondos mariños. A UE investiu 47 millóns en investigacións nese sector, en seis proxectos, coa mesma filosofía de buscar recursos en todo o planeta.

Que recursos?

De todo tipo: nódulos de manganeso, sulfuros, hidratos de gas…

Pero son proxectos de investigación da propia Comisión ou de empresas privadas?

Son proxectos das industrias financiados pola Comisión. Participan socios de Reino Unido, Países Baixos, Alemaña, España, Bélxica, Noruega, Portugal, Francia, Italia, Eslovenia… Buscan analizar a xestión ambiental do impacto derivado da explotación de recursos dos fondos mariños, investigar solucións para a extracción de minerais en condicións extremas… Todo coa etiqueta “sustentable”. Pero ningunha minaría é sustentable, e nos fondos mariños, moito menos.

Pódese saber que vai pasar nunha mina a 4.000 metros de profundidade?

Gástase diñeiro para favorecer os intereses das multinacionais cando se negan eses mesmos fondos para financiar servizos públicos. Calquera persoa con sentido común sabe que a minaría é incompatible coa defensa do medio ambiente. Na terra e no mar. Se a Comisión Europea tomara en serio as avaliacións de impacto ambiental non se terían aprobado proxectos como o de Touro, ou como o de Corcoesto, no seu día, ou como os proxectos mineiros da Terra Chá. Hai alternativas. Empezando por diminuír o consumo, que hoxe é insustentable.

Os que cita vostede son proxectos que afectan o medio ambiente, pero quen alerta contra eles advirten de que tamén poñen en perigo a saúde de comunidades enteiras.

É que do que estamos a falar é de saúde. Se nos envelenamos con pesticidas, con químicos a auga e o ar, aumenta o sufrimento da poboación. Non debería exporse ningún proxecto nin ningunha alternativa política que non tivese na súa base a saúde das persoas e a saúde do planeta.

Hai uns días estivo vostede na Limia para facer seguimento do problema que teñen alí cos pesticidas e os vertidos das granxas animais. Que viu, que lle contaron?

O problema fundamental que se está vivindo na comarca da Limia ten que ver co modelo de produción industrial promovido por Coren, que xera unha enorme cantidade de residuos sólidos e líquidos e que se están depositando nas fincas da comarca sen atender á normativa vixente. Están provocando unha grave contaminación das augas e das terras e isto é grave porque a auga é fundamental para a vida. O modelo de Coren xera moitos residuos que se depositan na Limia sen aterse á normativa vixente.

“Que a Xunta de Galiza e a UE deixen de mirar para outro lado e obriguen a Coren a cumprir inmediatamente a normativa europea en materia de xestión de residuos e de calidade das augas.”

E que solución propón?

As solucións serían que, en primeiro lugar, a Xunta de Galiza e a UE deixen de mirar para outro lado e obriguen a Coren a cumprir inmediatamente a normativa europea en materia de xestión de residuos e de calidade das augas. En segundo lugar, camiñar cara ao desmantelamento do modelo de produción industrial e favorecer a agricultura e a gandaría en base á agroecoloxía. Isto xeraría moitos máis postos de traballo que o actual modelo industrial. Agora mesmo estamos nun momento moi favorable para traballar neste sentido xa que estamos nese proceso de debate sobre a reforma da PAC e nós consideramos que os fondos europeos non poden seguir amparando modelos como o de Coren.

Despois de máis de trinta anos na UE, as rías galegas seguen tan contaminadas que na maioría dos bancos o marisco que se extrae non se pode consumir en fresco. Nese sentido, a UE tampouco lle serviu de moito a Galiza.

É un auténtico fracaso. Outra mostra máis de hipocrisía. Facemos directivas sobre a calidade das augas, normativas para o seu tratamento, e atopámonos con depuradoras que non funcionan, funcionan mal ou quedan pequenas; sitios onde nin sequera hai depuración… Nós levamos anos denunciando ante a UE a situación das rías. De cando en vez escoitamos que o Estado español é sancionado. E entón, que sucede? Que temos que pagar unha multa con cargo aos nosos orzamentos, pero sen que se obrigue ao Goberno a poñer en marcha as actuacións necesarias para resolver o problema.

Pasa o mesmo cos eucaliptos?

É irresponsable que non haxa unha política coherente para erradicar o eucalipto.

Ollo, que se di iso haberá quen pense que a maneira de erradicalo é queimándoo.

Falo de políticas, dun proceso que leve a substituír o monocultivo de eucaliptos e piñeiros cara un modelo de bosque diferente. Un elemento básico e escaso como a auga, se segue con esta política de expansión do eucalipto, pode chegar a acabarse. En teoría preocúpanos o cambio climático, en todo o discurso oficial fálase da loita contra o cambio climático. Pero á vez séguese a promover o eucalipto, que tamén causa secas. Non vale que a política forestal do noso país estea dirixida polas multinacionais do ramo como Ence.

Que opinión lle merece o proxecto de orzamentos do Estado que pactaron o PSOE e Podemos, socios do seu partido en Madrid e en Galiza?

Pois non os analicei.

Pero que lle parece que o apoio de partidos como ERC, o PDeCAt ou o PNV estea vinculado á situación dos presos políticos do procés?

Eu formo parte dun grupo de diálogo no Parlamento Europeo sobre a situación de Catalunya e paréceme que para resolver a situación hai que optar polo diálogo e por respectar a vontade do pobo catalán. Non sei en que proceso están os acordos entre partidos, pero a solución debe buscarse mediante a negociación.

“O paso ao Parlamento Europeo é unha continuación da loita. Unha fase diferente. É importante que se escoite a voz das clases traballadoras e populares, a dos labregos e as labregas, dos mariñeiros e as mariscadoras. É un espazo que non debemos deixar baleiro.”

Como valora o feito de que Junqueras estea no cárcere e Puigdemont en Bélxica?

Paréceme inadmisible que nun Estado que se di democrático haxa presos políticos e persoas exiliadas.

Preguntáballo pola postura política e persoal de cada un deles. Que un estea no cárcere e que outro optase por exiliarse.

Non podo opinar sobre a decisión que tomou cada un. Eu estou en contra de que haxa independentistas presos e independentistas exiliados, non só Junqueras e Puigdemont.

Bota de menos as tractoradas, a vida sindical? Non me refiro só a que desde fóra dea a impresión de que a vida dunha eurodeputada pareza máis confortable que a dunha sindicalista, senón a se non estraña a loita, subirse a un tractor… A sociedade case as valoraba máis daquela, cando desenvolvían a actividade política e sindical sen gravata.

No meu caso non me caracterizo moito por levar gravata.

Xa, pero debe ser distinto observar a loita de clases desde a moqueta do Parlamento Europeo.

Cada cousa que fago supón asumir unha responsabilidade. No seu momento asumín responsabilidades de loita, e sigo nela aínda que desde outras frontes. O paso ao Parlamento Europeo é unha continuación da loita, neste caso desde as institucións. E ampliada, porque antes ocupábame de cuestións agrarias, ambientais e de medio rural e agora abarco outros sectores. Pero concíboo como unha fase diferente. Somos minoría e as nosas propostas en moi raras ocasións saen aprobadas pero é importante que no Parlamento Europeo se escoite a voz das clases traballadoras e populares, a dos labregos e as labregas, dos mariñeiros e as mariscadoras. É un espazo que non debemos deixar baleiro.